Για μία σύγχρονη μειονοτική προστασία
Των Γιαννη Κτιστακι & Cem Murat Sofuoglou*
Αυτές τις ημέρες της μείζονος οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, καταφθάνει στην Αθήνα ο Τούρκος πρωθυπουργός συνοδευόμενος από πολυάριθμο υπουργικό κλιμάκιο. Κατ’ αρχήν χαιρετίζουμε τη συνάντηση αυτή και ευχόμαστε την ετήσια καθιέρωσή της, σε διαφορετική κάθε φορά πόλη της Ελλάδος και της Τουρκίας, κατά το γαλλογερμανικό πρότυπο.
Επί της ουσίας, ενθαρρύνουμε τους δύο πρωθυπουργούς να δώσουν μία σημαντική ώθηση στην προστασία όλων των μειονοτήτων (ελληνογενών, τουρκογενών ή τρίτων) που διαβιούν στα δύο κράτη. Η ώθηση αυτή είναι απαραίτητη, διότι η ισχύουσα μειονοτική προστασία βασίζεται στην ξεπερασμένη Συνθήκη της Λωζάννης (1923). Η μειονοτική προστασία της Λωζάννης (άρθρα 37-45 για τις μειονότητες εν γένει και άρθρο 14 για την Ιμβρο και την Τένεδο) βασίζεται στην εκατέρωθεν εποπτεία («αμοιβαιότητα»): οι Ελληνες διπλωμάτες εποπτεύουν τους Τούρκους ιθύνοντες, οι Τούρκοι διπλωμάτες εποπτεύουν τους Ελληνες ιθύνοντες. Πρώτον, το σύστημα αυτό έχει εκφυλιστεί μετά τους επανειλημμένους έντονους ελληνοτουρκικούς κραδασμούς. Δεύτερον, είναι ένα σύστημα που δεν βασίζεται στα ίδια τα υποκείμενα της προστασίας αλλά στις εγγυήτριες χώρες. Ωστόσο, τα υποκείμενα της προστασίας έχουν σήμερα ιδιαίτερα αναβαθμισμένη θέση στη διεθνή έννομη τάξη. Οταν π. χ. οι Ρωμιοί της Ιμβρου μπορούν σήμερα και ενάγουν απευθείας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου την Τουρκία, ο ρόλος της διπλωματικής προστασίας της Ελλάδος είναι δευτερεύων. Τρίτον, το σύστημα της Λωζάννης έχει απολέσει τα εχέγγυα της αποτελεσματικότητας: π. χ. δεν μπόρεσε να αποτρέψει τη συστηματική, βίαιη και μακρόχρονη εκρίζωση των Ρωμιών από την Τουρκία. Τέλος, η Λωζάννη στέκεται ουσιαστικό και, ενίοτε, συμβολικό εμπόδιο σε κάθε εκσυγχρονιστική προσπάθεια στη Θράκη (ελεύθερη εκλογή μουφτήδων, ελεύθερη διαχείριση των βακουφίων και κατάργηση της σαρία), ιδίως στην προσπάθεια που συντελείται σήμερα στην εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων.
Καλούμε τους πρωθυπουργούς να κάνουν ένα γενναίο βήμα εμπρός, επικυρώνοντας τη Σύμβαση-Πλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, το πιο σύγχρονο (1995) και διαδεδομένο (39 ευρωπαϊκά κράτη) κείμενο μειονοτικής προστασίας. Τα οφέλη θα είναι πολλά. Πρώτον, η προστασία των μειονοτήτων στην Ελλάδα και στην Τουρκία θα τεθεί υπό την πιο έγκυρη και αξιόπιστη εποπτεία που υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη, του Συμβουλίου της Ευρώπης. Δεύτερον, εξαιτίας της ευρωπαϊκής εποπτείας απονευρώνεται ο όρος της «αμοιβαιότητας». Κάθε κράτος θα εφαρμόζει τα υποδεικνυόμενα από το Συμβούλιο της Ευρώπης μέτρα. Τέλος, η σύμβαση-πλαίσιο θα καταστρώσει, κατά τρόπο συνεκτικό, όλες τις πτυχές μιας σύγχρονης μειονοτικής προστασίας, χωρίς τις συσσωρευμένες στρεβλώσεις της Λωζάννης. Μακροπρόθεσμα το όφελος θα είναι ακόμη σημαντικότερο: θα εμπεδωθεί η ισονομία για όλους τους Ελληνες και όλους τους Τούρκους και θα εξαλειφθούν οι επιπόλαιες διπλωματικές εντάσεις.
Σπεύδουμε να τονίσουμε ότι η επικύρωση της σύμβασης-πλαισίου δεν συνεπάγεται την κατάργηση της Λωζάννης ούτε βεβαίως την αμφισβήτηση των συνόρων της Τουρκίας, αλλά τον, κατά περίπτωση, παραμερισμό της από τους προστατευτικότερους ευρωπαϊκούς κανόνες δικαίου για τις μειονότητες. Επίσης, σπεύδουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι η επικύρωση δεν συνεπάγεται την αυτόματη κρατική αναγνώριση κάθε ομάδας που διεκδικεί μειονοτική προστασία. Ελλάδα και Τουρκία μπορούν, εξ αρχής, να περιορίσουν συμβατικά τον κύκλο των μειονοτήτων που θα απολαμβάνουν την προστασία της σύμβασης-πλαισίου σε εκείνες που και σήμερα αναγνωρίζουν.
Τέλος, είμαστε πεπεισμένοι ότι η δημόσια συζήτηση για τις μειονότητες είναι προς όφελος της δημοκρατίας, της ειρήνης και του κράτους δικαίου. Ελπίζουμε ότι όσοι συμφωνούν και όσοι διαφωνούν μαζί μας, κυρίως δε οι τελευταίοι, θα συνεχίσουν τη δημόσια συζήτηση που αρχίσαμε. Εν τω μεταξύ, όμως, καλούμε τους δύο πρωθυπουργούς να παραμερίσουν τους ευθυνόφοβους μανδαρίνους που συνήθως τους περιβάλλουν και να βρουν τον χρόνο και τον τρόπο να ενημερωθούν απευθείας και σε βάθος για τα μειονοτικά ζητήματα. Οι κύριοι Παπανδρέου και Ερντογάν μπορούν να αδράξουν την ευκαιρία και να λάβουν την ιστορική απόφαση που οι περιστάσεις απαιτούν.
* Οι κ. Γιάννης Κτιστάκις & Cem Murat Sofuoglou είναι δικηγόροι στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα. Ειδικεύονται στην ευρωπαϊκή προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Source: Kathimerini, 14.05.2010
