Όπως η μέγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, η πρώτη κίνηση μου μόλις βρεθώ αντιμέτωπος με ένα πρόβλημα, απορία ή πληροφοριακή αβεβαιότητα, είναι να κάνω μία διαδικτυακή έρευνα. Χρησιμοποιώντας μία οποιαδήποτε μηχανή έρευνας μέσα σε δευτερόλεπτα έχω τη δυνατότητα να βρώ σχεδόν οποιαδήποτε χρονολογία, πληροφορία ή ορισμό.
Βεβαίως το διαδίκτυο σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί τον παντογνώστη και τα αποτελέσματα μίας οποιασδήποτε διαδικτυακής έρευνας περιλαμβάνει και πληθώρα ανακριβειών, λαθών ή (αναλόγως με τη φύση της αρχικής ερωτήσεως) και προπαγανδιστικής παραπληροφορήσεως.
Πρέπει ωστόσο να (παρα)δεχτούμε ότι πλέον το διαδίκτυο είναι μία από τις πρωταρχικές πηγές πληροφόρησης του σύγχρονου ανθώπου. Και η τάση είναι αυξητική, αφού ολοένα και περισσότεροι τύποι ανταλλαγής πληροφοριών προστίθενται συνεχώς στο διαδίκτυο. Ενώ μέχρι πρόσφατα οι πληροφορίες δίδονταν μόνο με τη μορφή κειμένου, γρήγορα προστέθηκαν στατικές εικόνες, ενώ πλέον κάθε μορφή παραδοσιακής μορφής πληροφόρησης έχει ενταχθεί στο διαδύκτυο, συμπεριλαμβανομένου του τηλεφώνου, του ραδιωφώνου και της τηλεοράσεως, ενώ αναπτύσσονται και νέοι τρόποι, αποκλειστικά για το διαδύκτιο (φόρουμ, chat, κοινωνικά δίκτυα κλπ).
Αντίθετα όμως με ότι συμβαίνει παγκοσμίως στην Ελλάδα έχουμε μείνει με την εντύπωση ότι το διαδίκτυο αποτελεί απλά έναν βοηθητικό χώρο πληροφόρησης, με χαρακτήρα περισσότερο διακοσμητικό παρά πρώτιστης σημασίας. Έτσι πάμπολλες είναι οι δημόσιες υπηρεσίες που εξακολουθούν να μην έχουν καν δικτυακό τόπο, ενώ τα περισσότερα Μουσεία, Υπουργεία κλπ στην καλύτερη περίπτωση διαθέτουν μία στατική σελίδα που παρουσιάζουν ως δικτυακό τους τόπο.
Το τραγικότερο δε είναι ότι όλες αυτές οι υπηρεσίες ή δεν έχουν καθόλου κάποιο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στις σελίδες τους ή δίδουν κάποια ηλεκτρονική διεύθυνση για την οποία όμως κανείς δεν είναι υπεύθυνος. Δεν υπάρχει με άλλα λόγια κάποια υπηρεσία που θα είναι υπεύθυνη να απάντα σε κάθε ερώτημα που θα τίθεται στην υπηρεσία μέσω του διαδικτύου! Αντιθέτως όποιος δύστυχος προσπαθήσει να επικοινωνήσει με την όποια ελληνική υπηρεσία μέσω διαδικτύου, μετά από κάποιες εβδομάδες θα αναγκαστεί να παραδεχτεί ότι το μήνυμά του παρεπέμφθει –αυτομάτως – στις ηλεκρονικές ελληνικές καλένδες, μαζί με την όποια ελπίδα για τον εκσυγχρονίσμό του ελληνικού γραφειοκρατικού δεινοσαύρου.
Από την άλλη ακόμα και αυτές οι σελίδες που υπάρχουν είναι στατικές. Με άλλα λόγια οι ελληνικές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν τις ηλεκτρονικές σελίδες σαν να ήταν τυπωμένες: όποτε εγκρίνεται κάποιο κονδύλιο για τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού τόπου, δε συνοδεύεται από τα αντίστοιχα κανδύλια για τη συνεχή ανανέωσή του, με την προσθήκη νέων πληροφοριών και νέων υπηρεσιών. Έτσι, με τη μη αξιοποίηση των δύο βασικών καινοτομιών που προσφέρει το διαδίκτυο, της επικοινωνίας και της εξελιξιμότητας, οι ηλεκτρονικοί τόποι των ελληνικών δημόσιων υπηρεσιών, μετατρέπονται σε ευνουχισμένα απολιθώματα, βιτρίνες μοντερνισμού για τα μάτια ευρωπαίων χρηματοδοτών, μπροστά από τις σαπισμένες παράγκες ποικίλλων συμφερόντων.
Πολλά είναι τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να φέρουμε για να καταδείξουμε πόσο πίσω έχουμε μείνει... Σταχυολογούμε (πηγαίνετε στους αντίστοιχους τόπους να δείτε οι ίδιοι!):
Μουσείο του Λούβρου, Γαλλία. http://www.louvre.fr. Γλώσσες 2 (Αγγλικά, Ιαπωνικά). Αποκλειστική διεύθυνση. Δεκάδες ενότητες πλήρως εικονογραφημένες, μεταξύ πολλών άλλων με ενότητες για εκπαιδευτικούς, παιδιά, επαγγελματίες, προγράμματα δραστηριοτήτων κλπ κλπ.
Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας: http://www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=100 Γλώσσες: 1 (Αγγλικά). Δεν έχει ανεξάρτητη διεύθυνση! Η διεύθυνση φιλοξενείται από το ΥΠ.ΠΟ. που παρουσίαζει το μουσείο σε 10 στατικές σελίδες. Στα αγγλικά υπάρχουν μόνο 5 σελίδες, προσβάσιμες όμως από άλλη διεύθυνση, η οποία δεν συνδέεται με την πρώτη, στα πλαίσια της ξεπερασμένης προσπάθειας παρουσίασης όλων των ελληνικών Μουσείων μέσω του προγράμματος ΟΔΥΣΣΕΥΣ του ΥΠ.ΠΟ.: http://odysseus.culture.gr/h/1/eh151.jsp?obj_id=3249
Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών: http://www.mfa.gov.tr/default.en.mfa Γλώσσες 3 (4): Αγγλικά, Γαλλικά, Αραβικά. Επιλεγμένα κείμενα και Γερμανικά. Εξαιρετική παρουσίαση. Είναι προφανής η συστηματική εργασία μεγάλης ομάδας πίσω από αυτόν τον ηλεκτρονικό τόπο.
Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών: http://www.mfa.gr Γλώσσες: 2 (Αγγλικά, Γαλλικά). Υπερτερεί στο σχεδιασμό και σε κάποια τεχνικά χαρακτηριστικά (π.χ. χάρτης). Και οι δύο τόποι ακολουθούν ένα κοινό μοντέλο. Ωστόσο όσον αφορά τις παρεχόμενες πληροφορίες ο ελληνικός υστερεί δραματικά. Πηγαίνοντας για παράδειγμα (στα αγγλικά) στο Foreign Policy>Geographic Regions>Europe βρίσκουμε πληροφορίες για τρείς (!) χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη Νορβηγία, την Ελβετία και του Βατικανού!!! Για κάθε μία δε από αυτές τις χώρες υπάρχει μία (μικρή) σελίδα. Αντιθέτως στον τουρκικό τόπο Foreign Policy>Regions>Balkans βρίσκουμε πληροφορίες για 11 βαλκανικές χώρες, καθώς και γενικές πληροφορίες για την Τουρκική πολιτική στα Βαλκάνια αλλά και πληροφορίες για Διεθνέις οργανισμούς των Βαλκανίων. Για κάθε χώρα αφιερώνονται δύο ενότητες (α. Πολιτικές σχέσεις β. Οικονομικές και Εμπορικές σχέσεις) ενώ ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην ενότητα «Πολιτικές σχέσεις με την Ελλάδα» υπάρχουν οκτώ (!) ενότητες που κάθε μία περιέχει μακρά και εικονογραφημάνα κείμενα.
Το Υπουργείο εσωτερικών (http://www.ypes.gr), σε έναν καλό, από τεχνικής άποψεως τόπο, χωλαίνει στο ότι περιορίζεται σε έναν διεκπαιρεωτικό ρόλο με σκέτη παρουσίαση επιλεγμένων νόμων, διαταγμάτων κλπ. Στη δε σελίδα που προορίζεται για τους αλλοδαπούς συμβαίνει το γραφικό οι πληροφορίες να δίδονται μόνο στα Ελληνικά, αν και η σελίδα στολίζεται με τέσσερις σελίδες στο άνω μέρος! Η γραφικότητα ενισχύεται από την παδάθεση σχετικού χωρίου του Συντάγματος: "Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19. "
Από την άλλη ο θυγατρικός τόπος που ανήκει στην Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης (http://www.gspa.gr) βρίσκεται σε τραγική κατάσταση από τεχνικής απόψεως, με τους τίτλους των ενοτήτων να πέφτουν η μία πάνω στην άλλη με αποτέλεσμα να έχουν καταντήσει ακατανόητες...
Αντιθέτως βέβαια με τα παραπάνω παραδείγματα υπάρχουν και κάποια παραδείγματα ελληνικών δικτυακών τόπων που αντέχουν σε συγκρίσεις και που αποδεικνύουν ότι είναι δυνατόν να παρουσιαστεί άλλη είνόνα για τη χώρα μέσω του διαδυκτύου. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τον χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών (http://uoa.gr).
Εν τέλει από μία σύντομη διαδρομή σε ελληνικούς δικτυακούς τόπους μένουμε με μία έντονη γεύση προχειρότητας και τσαπατσουλιάς. Και το δυστύχημα είναι ότι ενώ είναι εμφανής η τεχνική ικανότητα των ανθρώπων που βρίσκονται πίσω από τη σχεδίαση και την κατασκευή αυτών των τόπων, είναι εξίσου εμφανής η έλλειψη πολιτικής βούλησης και πιθανότατα κατανόησης του πόσο σημαντικό είναι πλέον να υπάρχει ένας σοβαρός δικτυακός τόπος που να παρουσιάζει κάθε υπηρεσία. Αν υπήρχε σχετική βούληση θα προβλέπονταν και τα αντίστοιχα κονδύλια που θα επέτρεπαν και τη σωστή παρουσίαση του έργου της κάθε υπηρεσίας, αλλά και τη σωστή και αμεσότερη επικοινωνία με τον πολίτη. Επιπλέον θα ενισχύονταν και η εικόνα της χώρας σε κάθε έναν που θα ενδιαφέρονταν να την επισκεφτεί, αφού δε θα χρειαζόταν πια να ανατρέξει σε τρίτες πηγές για την παραμοκρή πληροφορία που να σχετίζεται με αυτήν.
Sunday, November 30, 2008
Κάτοικοι και ρατσιστές στον Αγιο Παντελεήμονα [ΙΟΣ του Σαββάτου, Ελευθεροτυπία, 29.11.2008]
ios@enet.gr / www.iospress.gr ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΟΙ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΨΑΡΡΑ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ
Αυτό που συνέβη την περασμένη Δευτέρα στη γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα δεν το είχαμε ξαναζήσει στην Αθήνα. Η συγκέντρωση «αγανακτισμένων κατοίκων», που οργάνωσε μια ανώνυμη επιτροπή με ένα συγκαλυμμένα ρατσιστικό κάλεσμα, θυμίζει μόνο τις «αυθόρμητες» αντιδράσεις σε λίγα χωριά της επαρχίας που θέλησαν στις αρχές της περασμένης δεκαετίας να δείξουν στους μετανάστες που δούλευαν στα χωράφια τους «ποιος είναι το αφεντικό».
Η συγκέντρωση υιοθετήθηκε αμέσως από την τοπική οργάνωση του ΛΑΟΣ. Και ήταν επόμενο στη διαμαρτυρία των «αγανακτισμένων κατοίκων» να επικρατήσουν τα συνθήματα της Χρυσής Αυγής, που άλλωστε έγινε δεκτή από ορισμένους συγκεντρωμένους με χειροκροτήματα. «Εξω οι ξένοι απ' την Ελλάδα», «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί», «Ο λαός δεν ξεχνά, τους προδότες τούς κρεμά».
Υπήρξε ευτυχώς ο αντίλογος. Η συγκέντρωση πολλαπλάσιας δύναμης αντιρατσιστών έσωσε την τιμή της ελληνικής κοινωνίας και απέτρεψε τη μετατροπή της συγκέντρωσης σε πογκρόμ κατά των μεταναστών, κάτι που επιχείρησε η Χρυσή Αυγή, όπως συνηθίζει με κάθε ευκαιρία.
Μπορεί την τελευταία στιγμή να αποφεύχθηκε το χειρότερο, αλλά ασφαλώς η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη γειτονιά είναι εκρηκτική. Για ακόμη μία φορά σημαντικό ρόλο στο αδιέξοδο έχουν παίξει τα μέσα ενημέρωσης. Πρώτα πρώτα ορισμένα κανάλια, τα οποία συστηματικά και επί μήνες επαναλάμβαναν στερεότυπα παρόμοια ρεπορτάζ, συχνά μάλιστα με τις ίδιες ακριβώς εικόνες, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται συνεχώς η γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα ως κέντρο της εγκληματικότητας των μεταναστών και να καλούνται οι Ελληνες κάτοικοι να τον εγκαταλείψουν.
Αν κάποιος ήθελε να βρει τις αιτίες της ραγδαίας αύξησης του αριθμού των ξένων στην περιοχή, θα ανακάλυπτε βέβαια εύκολα στη γειτονιά την πολύπαθη κοινότητα των Αφγανών πολιτικών προσφύγων. Φτάνουν μετά από πραγματική Οδύσσεια στη χώρα μας (που, ας μην το ξεχνάμε, μετέχει στον στρατό κατοχής της πατρίδας τους) για να αντιμετωπίσουν την απόλυτη άρνηση των Αρχών να εξετάσουν τις αιτήσεις για άσυλο και να τους προσφέρουν μια στοιχειώδη ανθρώπινη μεταχείριση. Θα ανακάλυπτε ακόμα ότι ο λόγος του εκρηκτικού υπερπληθυσμού τους δεν είναι άλλος από την εκμετάλλευση που υφίστανται από (Ελληνες βέβαια) μεσάζοντες, οι οποίοι τους υπενοικιάζουν άθλια διαμερίσματα για να στοιβαχθούν κατά δεκάδες.
Αυτά όλα, καθώς και την εξοργιστική αδιαφορία των ελληνικών αρχών -όχι της Αστυνομίας, αλλά εκείνων που υποτίθεται ότι πρέπει να φροντίζουν τους πρόσφυγες- δεν αποτέλεσαν αντικείμενο κανενός ρεπορτάζ. Αποκορύφωμα ήταν η στάση της Espresso, η οποία αφιέρωσε το πρωτοσέλιδό της τη μέρα της συγκέντρωσης στους «Ομήρους του Αγίου Παντελεήμονα», και τρεις σελίδες στα «απίστευτα έκτροπα στο γκέτο του αίσχους». Χαρακτηριστική είναι η αρχή του «ρεπορτάζ»: «Αλλοδαποί κτηνοβατούν και σφάζουν αρνιά σε ταράτσες, ζούνε αγκαλιά με κότες, κοιμούνται ο ένας πάνω στον άλλο σαν σακιά και αφοδεύουν όπου βρουν».
Ο ΙΟΣ στο Ιντερνετ
Αυτό που συνέβη την περασμένη Δευτέρα στη γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα δεν το είχαμε ξαναζήσει στην Αθήνα. Η συγκέντρωση «αγανακτισμένων κατοίκων», που οργάνωσε μια ανώνυμη επιτροπή με ένα συγκαλυμμένα ρατσιστικό κάλεσμα, θυμίζει μόνο τις «αυθόρμητες» αντιδράσεις σε λίγα χωριά της επαρχίας που θέλησαν στις αρχές της περασμένης δεκαετίας να δείξουν στους μετανάστες που δούλευαν στα χωράφια τους «ποιος είναι το αφεντικό».
Η συγκέντρωση υιοθετήθηκε αμέσως από την τοπική οργάνωση του ΛΑΟΣ. Και ήταν επόμενο στη διαμαρτυρία των «αγανακτισμένων κατοίκων» να επικρατήσουν τα συνθήματα της Χρυσής Αυγής, που άλλωστε έγινε δεκτή από ορισμένους συγκεντρωμένους με χειροκροτήματα. «Εξω οι ξένοι απ' την Ελλάδα», «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί», «Ο λαός δεν ξεχνά, τους προδότες τούς κρεμά».
Υπήρξε ευτυχώς ο αντίλογος. Η συγκέντρωση πολλαπλάσιας δύναμης αντιρατσιστών έσωσε την τιμή της ελληνικής κοινωνίας και απέτρεψε τη μετατροπή της συγκέντρωσης σε πογκρόμ κατά των μεταναστών, κάτι που επιχείρησε η Χρυσή Αυγή, όπως συνηθίζει με κάθε ευκαιρία.
Μπορεί την τελευταία στιγμή να αποφεύχθηκε το χειρότερο, αλλά ασφαλώς η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη γειτονιά είναι εκρηκτική. Για ακόμη μία φορά σημαντικό ρόλο στο αδιέξοδο έχουν παίξει τα μέσα ενημέρωσης. Πρώτα πρώτα ορισμένα κανάλια, τα οποία συστηματικά και επί μήνες επαναλάμβαναν στερεότυπα παρόμοια ρεπορτάζ, συχνά μάλιστα με τις ίδιες ακριβώς εικόνες, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται συνεχώς η γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα ως κέντρο της εγκληματικότητας των μεταναστών και να καλούνται οι Ελληνες κάτοικοι να τον εγκαταλείψουν.
Αν κάποιος ήθελε να βρει τις αιτίες της ραγδαίας αύξησης του αριθμού των ξένων στην περιοχή, θα ανακάλυπτε βέβαια εύκολα στη γειτονιά την πολύπαθη κοινότητα των Αφγανών πολιτικών προσφύγων. Φτάνουν μετά από πραγματική Οδύσσεια στη χώρα μας (που, ας μην το ξεχνάμε, μετέχει στον στρατό κατοχής της πατρίδας τους) για να αντιμετωπίσουν την απόλυτη άρνηση των Αρχών να εξετάσουν τις αιτήσεις για άσυλο και να τους προσφέρουν μια στοιχειώδη ανθρώπινη μεταχείριση. Θα ανακάλυπτε ακόμα ότι ο λόγος του εκρηκτικού υπερπληθυσμού τους δεν είναι άλλος από την εκμετάλλευση που υφίστανται από (Ελληνες βέβαια) μεσάζοντες, οι οποίοι τους υπενοικιάζουν άθλια διαμερίσματα για να στοιβαχθούν κατά δεκάδες.
Αυτά όλα, καθώς και την εξοργιστική αδιαφορία των ελληνικών αρχών -όχι της Αστυνομίας, αλλά εκείνων που υποτίθεται ότι πρέπει να φροντίζουν τους πρόσφυγες- δεν αποτέλεσαν αντικείμενο κανενός ρεπορτάζ. Αποκορύφωμα ήταν η στάση της Espresso, η οποία αφιέρωσε το πρωτοσέλιδό της τη μέρα της συγκέντρωσης στους «Ομήρους του Αγίου Παντελεήμονα», και τρεις σελίδες στα «απίστευτα έκτροπα στο γκέτο του αίσχους». Χαρακτηριστική είναι η αρχή του «ρεπορτάζ»: «Αλλοδαποί κτηνοβατούν και σφάζουν αρνιά σε ταράτσες, ζούνε αγκαλιά με κότες, κοιμούνται ο ένας πάνω στον άλλο σαν σακιά και αφοδεύουν όπου βρουν».
Ο ΙΟΣ στο Ιντερνετ
Οι δύο κόσμοι του Αγίου Παντελεήμονα [Kαθημερινή, 30.11.2008]
Οι Ελληνες διεκδικούν να πάρουν πίσω τη γειτονιά τους και οι μετανάστες το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια και στα στοιχειώδη
Των Μαριας Δεληθαναση, Ιφιγενειας Διαμαντη
Παιδιά από την Πολωνία παίζουν μπάλα στην παιδική χαρά στο πίσω μέρος της πλατείας του Αγίου Παντελεήμονα. Εξω από τα κάγκελα της παιδικής χαράς αγόρια από το Αφγανιστάν τα κοιτάζουν. Τα ξανθά μικρά αγοράκια ρίχνουν μια μπάλα πάνω από τα κάγκελα για να παίξουν τα αφγανάκια... Ελληνικά δεν ακούγονται.
Είναι νωρίς το πρωί και στην πλατεία βλέπει κανείς Αφγανούς –άνδρες, γυναίκες, παιδιά– με πρησμένα μάτια και ταλαιπωρημένα πρόσωπα. Κοιμούνται εκεί. Οσο περνά η ώρα στα παγκάκια εμφανίζονται γιαγιάδες και παππούδες, κάποιοι με μωρά.
Λιγοστοί από αυτούς είναι Ελληνες. Οι περισσότεροι είναι «παλιοί» μετανάστες που μετά τόσα χρόνια έχουν ενσωματωθεί στην τοπική κοινωνία. Αβολα ταΐζουν το εγγόνι στο παγκάκι ή το ανεβάζουν στο παιχνίδι-αλογάκι του περιπτέρου, υπό το βλέμμα των πεινασμένων μικρών «ενοίκων» της πλατείας.
Η ισορροπία χάθηκε... Οι αρμόδιες υπηρεσίες απλώς παρακολουθούν την κατάσταση. Οι κάτοικοι έχουν χωρισθεί σε στρατόπεδα: η αδιαφορία έχει μετατραπεί σε εχθρότητα, η συμπάθεια σε αμηχανία. Οι θιασώτες των καταστάσεων κοινωνικής έντασης έχουν βρει νέο πεδίο δράσης.
Το πρώτο γκέτο έχει δημιουργηθεί στην Αθήνα και μαζί του ό,τι το συνοδεύει: φτώχεια, εγκληματικότητα, ρατσισμός, εγκατάλειψη της περιοχής από τις αρχές (η πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα καθαρίσθηκε τις 29 Ιουλίου όταν γιόρταζε ο Αγιος και μετά μόλις την περασμένη Δευτέρα για τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας των κατοίκων)...
Η «Κ» μίλησε με εκπροσώπους από τα δύο χαρακτηριστικότερα στρατόπεδα: μια ελληνική και μια αφγανική οικογένεια. Η καθεμιά με τα δίκια και τις διεκδικήσεις της. Η ελληνική οικογένεια διεκδικεί μια τακτοποιημένη καθαρή γειτονιά και το ενδιαφέρον ενός αδιάφορου κράτους. Η αφγανική οικογένεια βυθισμένη στο φόβο και την απελπισία διεκδικεί το δικαίωμά της να επιζήσει. Ο πατέρας ζητεί δουλειά και στοιχειώδη ασφάλεια για τα παιδιά του...
Κάτω από τις παρούσες συνθήκες, αυτά τα δύο δεν δείχνουν να συμβιβάζονται.
«Εμείς πληρώνουμε φόρους»
Η κ. Ματίνα Παπαδοπούλου είναι 40 ετών και διατηρεί κατάστημα ρούχων στον Αγιο Παντελεήμονα. Γέννημα - θρέμμα της περιοχής, μένει με τις κόρες της, τη 12χρονη Κωνσταντίνα και την 8χρονη Αγγελική σε μια πολυκατοικία με άλλες πέντε οικογένειες Ελλήνων. Κοντά της μένουν η γιαγιά της, η μητέρα της, ο αδελφός της, ο θείος της. Την περασμένη Δευτέρα ήταν μία από τους κατοίκους, Ελληνες και αλλοδαπούς που ζουν στην περιοχή και συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα για να διαμαρτυρηθούν. Ο λόγος, η αύξηση της προσέλευσης μεταναστών τους τελευταίους έξι μήνες, οι οποίοι στοιβάζονται πέριξ της πλατείας. Ελλείψει των στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής οι μόνιμοι κάτοικοι έκριναν ότι είχε φθάσει η ώρα για να ακουστεί η φωνή τους. Μέσα σε δύο εβδομάδες είχαν συγκεντρώσει 3.500 υπογραφές.
«Λίγο πριν πάω στη συγκέντρωση, πήρα τη μεγάλη μου κόρη από τα αγγλικά. Ηθελα να είναι μαζί μου. Εδώ δεν ζει; Δεν πρέπει να ξέρει τα προβλήματα της περιοχής της και να προφυλάξει τον εαυτό της; Οπως παίρνω και τα δύο μου παιδιά, από μωρά κάθε χρόνο και τα πηγαίνω στο Πολυτεχνείο για να αφήσουν ένα τριαντάφυλλο και να τους μάθω κάποια πράγματα, θεωρούσα ότι τουλάχιστον η μεγάλη, έπρεπε να είναι παρούσα και σε αυτήν την περίπτωση, για να δει, για να “σκληρύνει”», λέει στην «Κ».
Τους λυπάμαι
«Την ημέρα της διαμαρτυρίας, κάποια κυρία από την αντι-διαδήλωση φώναζε στο μικρόφωνο “αφήστε τους Αφγανούς στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα, δώστε στους Αφγανούς την πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα”. Δεν τη δίνω, κυρία μου, θα τη δώσω στα παιδιά μου να βγουν να παίξουν. Φορολογούμενος πολίτης εγώ είμαι, δεν είναι οι Αφγανοί. Αν τους λυπούνται, να τους βάλουν σε ένα σπίτι. Εγώ είμαι που τους λυπάμαι, που περνάω από τη λαϊκή και τους αφήνω τρόφιμα, επειδή τους βλέπω υποσιτισμένους κάτω στον δρόμο. Εγώ είμαι που τους λυπάμαι, αυτοί δεν τους λυπούνται. Η άλλη πλευρά φώναζε να δοθεί στους Αφγανούς άσυλο. Ασυλο σημαίνει στέγη και τροφή. Δώστε τους στέγη και τροφή. Τότε, ναι, είναι άσυλο. Το πλακάκι και το σκαλί της εκκλησίας δεν είναι άσυλο», προσθέτει.
«Δεν είμαστε κατά των Αφγανών, ούτε κατά των μεταναστών. Είμαστε απλοί πολίτες, αλλά δεν είμαστε ούτε ηλίθιοι, ούτε αδαείς όπως νομίζουν όλοι. Είναι που είναι υποβαθμισμένη περιοχή, να έρθουν κερασάκι στην τούρτα οι Αφγανοί στην πλατεία;», καταλήγει.
«Απλά θέλουμε να ζήσουμε»
Ο Αχμέτ, η γυναίκα του, η 5χρονη Γάζελ και η 4χρονη Ασάλ έφθασαν Πέμπτη βράδυ στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα. Τους βρήκε εκεί ο 23χρονος Εμάλ Νασρί και τους πήρε σπίτι του για να μείνουν λίγες ημέρες. «Δεν μπορώ να τους κρατήσω περισσότερο από 3-4 ημέρες. Μένουμε πολλά άτομα στο σπίτι. Δεν ξέρω τι θα απογίνουν...», λέει.
Ο Αχμέτ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν πριν από τέσσερις μήνες. Μέχρι τότε διατηρούσε κατάστημα με δίκυκλα. Κατάφερνε να συντηρεί την οικογένειά του παρότι «δυο χρόνια μετά τη διακυβέρνηση Καρζάι η χώρα βυθίστηκε και πάλι στον πόλεμο και την πείνα». Κάποια ημέρα οι μαφίες, που θεριεύουν στη χώρα και φορούν άλλοτε ρούχα Ταλιμπάν και άλλοτε ρούχα αστυνομικών, τον έβαλαν στο στόχαστρο. Εσπασαν το μαγαζί του, απήγαγαν τα κορίτσια του και του ζήτησαν 20.000 δολάρια για να ελευθερώσουν τα παιδιά. «Τους έδωσα τα χρήματα, επέστρεψαν τα παιδιά και μου είπαν να φύγω από την πόλη (Herat)».
Η Οδύσσεια
Τότε ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι προς την Ευρώπη. Πλήρωσε 17.000 δολάρια για να φθάσει μέχρι εδώ. Τέσσερις μήνες πορεία με τα πόδια, με φορτηγά και μια πλαστική βάρκα στο Αιγαίο με άλλους 25 μέσα. «Από τους 100 που ξεκινήσαμε από το Αφγανιστάν 24 καταφέραμε να φθάσουμε. Αλλοι πέθαναν από το κρύο πάνω στα βουνά, άλλους τους σκότωσαν οι στρατιώτες στα σύνορα Ιράν και Τουρκίας, άλλοι πέθαναν από πείνα».
Η οικογένεια έφθασε στη Μυτιλήνη στις αρχές του μήνα και έμεινε στο Κέντρο Κράτησης για 12 ημέρες. Τα παιδιά ήταν βαριά άρρωστα από την ταλαιπωρία και το κρύο της θάλασσας. «Τα μετέφεραν στο νοσοκομείο, τους έδωσαν τις πρώτες βοήθειες και μετά τα άφησαν χωρίς φάρμακα», λέει η μητέρα. «Με το πρόβλημα που έχουν τα δυο κοριτσάκια, αν ξανακοιμηθούν έξω μπορεί να πεθάνουν», λέει στην «Κ» ο Εμάλ που κάποτε είχε μουσική εκπομπή στην αφγανική τηλεόραση και παρέδιδε μαθηματικά και γεωγραφία σε μαθητές γυμνασίου. «Εξάλλου ένα τρίχρονο παιδί πέθανε πριν από λίγες ημέρες από το κρύο». Κοιμόταν με τη μητέρα του στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα που κάθε βράδυ γεμίζει από ανθρώπους που προσπαθούν να κοιμηθούν -όπως και όλες σχεδόν οι πλατείες του κέντρου της πόλης.
Κι ο Αχμέτ τι σκοπεύει να κάνει; Πού θα πάει; «Αναζητώ απλά μια δουλειά, χαρτιά νομιμότητας και σπίτι για να επιζήσουν τα παιδιά μου. Τίποτε άλλο»...
Εφιάλτες και όνειρα στο σπίτι των 2,5 ευρώ
Το αληθινό του όνομα δεν είναι Τζαβάντ. Ο νεαρός Αφγανός είναι φίλος μου, αυτή τη φορά με παρακάλεσε να μην χρησιμοποιήσω το όνομά του.
«Τον τελευταίο καιρό έρχονται συνέχεια κι άλλοι δημοσιογράφοι και θέλουνε να μπούνε μέσα στο σπίτι, να βγάλουνε φωτογραφίες, να δούνε τι γίνεται. Γιατί έρχονται όλοι εδώ και δεν πάνε σε άλλα σπίτια στη γειτονιά;», μου είπε λίγο εκνευρισμένος.
Ο Τζαβάντ μένει εδώ και χρόνια στο πιο γνωστό τριώροφο που φιλοξενεί Αφγανούς στον Αγιο Παντελεήμονα. Επινοικιάζει μέρος του κτιρίου σε πρόσφυγες ομοεθνείς του για 2,5 ευρώ την ημέρα το άτομο, ίσα ίσα για να πληρώνει τους λογαριασμούς. Είναι το περίφημο «Hotel Afghan» για τους Αφγανούς, «εστία μόλυνσης και χωματερή μεταναστών» για τους κατοίκους της περιοχής. Τελευταία ήλθε πάλι στο επίκεντρο μετά τις καταγγελίες για σφαγές ζώων και άθλιες συνθήκες διαβίωσης μέσα στην πολυκατοικία. Για μένα όμως, αυτό το τριώροφο είναι απλά το σπίτι του φίλου μου, του Τζαβάντ.
Κάθε φορά που τον επισκέπτομαι μου φτιάχνει τσάι σε ψηλά γυάλινα ποτήρια. Και οι δύο αγαπάμε τα νουκλ (αφγανικοί ξηροί καρποί) και όποτε έχουμε, πάντα με αφήνει να φάω τα πιο πολλά.
Καθόμαστε ώρες ξυπόλυτοι στο πάτωμα, ακριβώς όπως στο Αφγανιστάν, πάνω σε μια μαλακή μπλέ κουβέρτα. Συνήθως έρχονται κι άλλοι Αφγανοί κάθε ηλικίας από τη γειτονιά. Και ο Τζαβάντ μου λέει ιστορίες.
«Εκείνα τα δύο αγοράκια που είδες την προηγούμενη φορά, που τα έπιασε η αστυνομία όταν έφευγαν με τους γονείς τους για την Ευρώπη και έμειναν πίσω μόνα τους, φύγανε. Τα πήραν άλλοι Αφγανοί μαζί τους στην Πελοπόννησο, για να μαζέψουν πορτοκάλια και να έχουν λεφτά για να φάνε». «Μια οικογένεια Αφγανών που ήταν άστεγη στην πλατεία τους μάζεψε ένας γείτονας και τους έβαλε σε ένα υπόγειο εδώ κοντά».
Τραπέζι για όλους
Το τηλέφωνό του χτυπάει ασταμάτητα. Κάποιος χρειάζεται να πάει στο νοσοκομείο. Αλλος χρειάζεται να βρει σπίτι. Κι ο Τζαβάντ είναι από τους λίγους στην περιοχή που μιλάνε ελληνικά και μπορεί να τους βοηθήσει. Αν έχει μαγειρέψει καμπουλί (ρύζι με κρέας και σταφίδες) ο Αμίρ*, ο συγκάτοικός του, κάθομαι πάντα να φάω μαζί τους βραδινό. Πολλές φορές τρώνε μαζί μας κι άλλα παιδιά από τα διπλανά διαμερίσματα. Στρώνουμε εφημερίδες στο πάτωμα, λέμε αστεία, με μαλώνουν για τα πολλά τσιγάρα που καπνίζω και για λίγες στιγμές αισθάνομαι όπως εκείνες τις φορές που έτρωγα στο εστιατόριο Sufi στην Καμπούλ. Κι όταν νυχτώσει, ο Τζαβάντ με πάει πάντα μέχρι το τρένο με το μηχανάκι του. «Χοντάφεζ!» (Αντίο), του φωνάζω καθώς μου χαμογελάει στο σκοτάδι. Εκείνο το βράδυ όλα ήταν διαφορετικά.
Στην πλατεία είχε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες (κυρίως Αφγανούς) που έχουν μαζευτεί στην περιοχή. Εκατσα δίπλα στην εκκλησία και προσπαθούσα να ακούσω τα συνθήματα που φώναζαν και οι δύο πλευρές. Τα Αφγανάκια όμως που έπαιζαν δίπλα μου δε με άφηναν. Με τράβαγαν και ρωτούσαν τον Τζαβάντ το όνομά μου. Το πρωί, ένα από αυτά, θα ξαναέρθει στην πλατεία για να πουλήσει μπουλονί (αφγανική πίτα) στους Αφγανούς που μαζεύονται εκεί.
Χωρίς να το καταλάβουμε ξεκίνησαν κάποια επεισόδια και με τον Τζαβάντ τρέξαμε στο τριώροφο. Στο μικροσκοπικό δωμάτιό του τα παντζούρια ήταν για πρώτη φορά κλειστά. Το ίδιο και στα περισσότερα διαμερίσματα. Ο Αμίρ μόλις είχε επιστρέψει από τη δουλειά αλλά καθόταν συνεχώς όρθιος. Ακούγαμε τις φωνές στο δρόμο και κυνηγητά. Ο Τζαβάντ βρήκε μια χοντρή αλυσίδα και με ένα λουκέτο που του έδωσε η οικογένεια από το διπλανό διαμέρισμα κατέβηκε και κλείδωσε τη σιδερένια εξώπορτα.
Ανεβήκαμε στην ταράτσα, που έχει μόνο δορυφορικά πιάτα και μια στίβα από παλιές ηλεκτρικές συσκευές. Είδα καμιά δεκαριά νεαρούς Αφγανούς να κρατάνε ξύλα. «Μα γιατί;» ρώτησα. «Φοβούνται μήπως μπει κάποιος μέσα και τους χτυπήσει», μου απάντησε ο Τζαβάντ καθώς στο δρόμο, ακριβώς από κάτω, γίνονταν συμπλοκές.
Κλειδωμένες πόρτες
Οι πόρτες των διαμερισμάτων ήταν για πρώτη φορά όλες κλειδωμένες. Κατεβαίναμε τους σκοτεινούς ορόφους και κάποια φωνή πριν ανοίξει η πόρτα, ρώταγε χαμηλόφωνα να μάθει ποιοί είναι. Ολοι κλείστηκαν στα διαμερίσματά τους. Στο πάτωμα, άλλοι σκεπασμένοι με μια κουβέρτα. Και κάποιοι ελάχιστοι έβλεπαν κρυμμένοι από τα μπαλκόνια τους αυτά που γίνονταν στο δρόμο. Δεν πολυκαταλάβαιναν τι φώναζαν οι νεαροί που έτρεχαν πάνω-κάτω ούτε γιατί η αστυνομία έπρεπε να παραμείνει έξω από το σπίτι τους μέχρι αργά.Τα ένιωθαν όλα όμως.
«Ο φόβος, ο πόλεμος και η καταπίεση», γράφει η αμερικανίδα δημοσιογράφος Kathy Gannon στο βιβλίο της, «είναι σαν κλωστές κεντημένες μέσα στο ύφασμα της ζωής των Αφγανών: φόβος για τους Σοβιετικούς, τους μουτζαχεντίν, την αλ-Κάιντα, τους Πακιστανούς, τους Αμερικανούς, τα Β-52, τους ίδιους τους Αφγανούς».
Αυτή η γειτονιά της Αθήνας είναι τόσο μακριά από όλα αυτά. Ο Τζαβάντ όμως, ο νεαρός Αφγανός φίλος μου, για πρώτη φορά εκείνο το βράδυ δεν με πήγε μέχρι το τρένο. Είπαμε «Xοντάφεζ» πίσω από τα σίδερα της βαριάς εξώπορτας του τριώροφου.
Φιλιω Π. Κοντραφουρη
* Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.
Των Μαριας Δεληθαναση, Ιφιγενειας Διαμαντη
Παιδιά από την Πολωνία παίζουν μπάλα στην παιδική χαρά στο πίσω μέρος της πλατείας του Αγίου Παντελεήμονα. Εξω από τα κάγκελα της παιδικής χαράς αγόρια από το Αφγανιστάν τα κοιτάζουν. Τα ξανθά μικρά αγοράκια ρίχνουν μια μπάλα πάνω από τα κάγκελα για να παίξουν τα αφγανάκια... Ελληνικά δεν ακούγονται.
Είναι νωρίς το πρωί και στην πλατεία βλέπει κανείς Αφγανούς –άνδρες, γυναίκες, παιδιά– με πρησμένα μάτια και ταλαιπωρημένα πρόσωπα. Κοιμούνται εκεί. Οσο περνά η ώρα στα παγκάκια εμφανίζονται γιαγιάδες και παππούδες, κάποιοι με μωρά.
Λιγοστοί από αυτούς είναι Ελληνες. Οι περισσότεροι είναι «παλιοί» μετανάστες που μετά τόσα χρόνια έχουν ενσωματωθεί στην τοπική κοινωνία. Αβολα ταΐζουν το εγγόνι στο παγκάκι ή το ανεβάζουν στο παιχνίδι-αλογάκι του περιπτέρου, υπό το βλέμμα των πεινασμένων μικρών «ενοίκων» της πλατείας.
Η ισορροπία χάθηκε... Οι αρμόδιες υπηρεσίες απλώς παρακολουθούν την κατάσταση. Οι κάτοικοι έχουν χωρισθεί σε στρατόπεδα: η αδιαφορία έχει μετατραπεί σε εχθρότητα, η συμπάθεια σε αμηχανία. Οι θιασώτες των καταστάσεων κοινωνικής έντασης έχουν βρει νέο πεδίο δράσης.
Το πρώτο γκέτο έχει δημιουργηθεί στην Αθήνα και μαζί του ό,τι το συνοδεύει: φτώχεια, εγκληματικότητα, ρατσισμός, εγκατάλειψη της περιοχής από τις αρχές (η πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα καθαρίσθηκε τις 29 Ιουλίου όταν γιόρταζε ο Αγιος και μετά μόλις την περασμένη Δευτέρα για τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας των κατοίκων)...
Η «Κ» μίλησε με εκπροσώπους από τα δύο χαρακτηριστικότερα στρατόπεδα: μια ελληνική και μια αφγανική οικογένεια. Η καθεμιά με τα δίκια και τις διεκδικήσεις της. Η ελληνική οικογένεια διεκδικεί μια τακτοποιημένη καθαρή γειτονιά και το ενδιαφέρον ενός αδιάφορου κράτους. Η αφγανική οικογένεια βυθισμένη στο φόβο και την απελπισία διεκδικεί το δικαίωμά της να επιζήσει. Ο πατέρας ζητεί δουλειά και στοιχειώδη ασφάλεια για τα παιδιά του...
Κάτω από τις παρούσες συνθήκες, αυτά τα δύο δεν δείχνουν να συμβιβάζονται.
«Εμείς πληρώνουμε φόρους»
Η κ. Ματίνα Παπαδοπούλου είναι 40 ετών και διατηρεί κατάστημα ρούχων στον Αγιο Παντελεήμονα. Γέννημα - θρέμμα της περιοχής, μένει με τις κόρες της, τη 12χρονη Κωνσταντίνα και την 8χρονη Αγγελική σε μια πολυκατοικία με άλλες πέντε οικογένειες Ελλήνων. Κοντά της μένουν η γιαγιά της, η μητέρα της, ο αδελφός της, ο θείος της. Την περασμένη Δευτέρα ήταν μία από τους κατοίκους, Ελληνες και αλλοδαπούς που ζουν στην περιοχή και συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα για να διαμαρτυρηθούν. Ο λόγος, η αύξηση της προσέλευσης μεταναστών τους τελευταίους έξι μήνες, οι οποίοι στοιβάζονται πέριξ της πλατείας. Ελλείψει των στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής οι μόνιμοι κάτοικοι έκριναν ότι είχε φθάσει η ώρα για να ακουστεί η φωνή τους. Μέσα σε δύο εβδομάδες είχαν συγκεντρώσει 3.500 υπογραφές.
«Λίγο πριν πάω στη συγκέντρωση, πήρα τη μεγάλη μου κόρη από τα αγγλικά. Ηθελα να είναι μαζί μου. Εδώ δεν ζει; Δεν πρέπει να ξέρει τα προβλήματα της περιοχής της και να προφυλάξει τον εαυτό της; Οπως παίρνω και τα δύο μου παιδιά, από μωρά κάθε χρόνο και τα πηγαίνω στο Πολυτεχνείο για να αφήσουν ένα τριαντάφυλλο και να τους μάθω κάποια πράγματα, θεωρούσα ότι τουλάχιστον η μεγάλη, έπρεπε να είναι παρούσα και σε αυτήν την περίπτωση, για να δει, για να “σκληρύνει”», λέει στην «Κ».
Τους λυπάμαι
«Την ημέρα της διαμαρτυρίας, κάποια κυρία από την αντι-διαδήλωση φώναζε στο μικρόφωνο “αφήστε τους Αφγανούς στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα, δώστε στους Αφγανούς την πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα”. Δεν τη δίνω, κυρία μου, θα τη δώσω στα παιδιά μου να βγουν να παίξουν. Φορολογούμενος πολίτης εγώ είμαι, δεν είναι οι Αφγανοί. Αν τους λυπούνται, να τους βάλουν σε ένα σπίτι. Εγώ είμαι που τους λυπάμαι, που περνάω από τη λαϊκή και τους αφήνω τρόφιμα, επειδή τους βλέπω υποσιτισμένους κάτω στον δρόμο. Εγώ είμαι που τους λυπάμαι, αυτοί δεν τους λυπούνται. Η άλλη πλευρά φώναζε να δοθεί στους Αφγανούς άσυλο. Ασυλο σημαίνει στέγη και τροφή. Δώστε τους στέγη και τροφή. Τότε, ναι, είναι άσυλο. Το πλακάκι και το σκαλί της εκκλησίας δεν είναι άσυλο», προσθέτει.
«Δεν είμαστε κατά των Αφγανών, ούτε κατά των μεταναστών. Είμαστε απλοί πολίτες, αλλά δεν είμαστε ούτε ηλίθιοι, ούτε αδαείς όπως νομίζουν όλοι. Είναι που είναι υποβαθμισμένη περιοχή, να έρθουν κερασάκι στην τούρτα οι Αφγανοί στην πλατεία;», καταλήγει.
«Απλά θέλουμε να ζήσουμε»
Ο Αχμέτ, η γυναίκα του, η 5χρονη Γάζελ και η 4χρονη Ασάλ έφθασαν Πέμπτη βράδυ στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα. Τους βρήκε εκεί ο 23χρονος Εμάλ Νασρί και τους πήρε σπίτι του για να μείνουν λίγες ημέρες. «Δεν μπορώ να τους κρατήσω περισσότερο από 3-4 ημέρες. Μένουμε πολλά άτομα στο σπίτι. Δεν ξέρω τι θα απογίνουν...», λέει.
Ο Αχμέτ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν πριν από τέσσερις μήνες. Μέχρι τότε διατηρούσε κατάστημα με δίκυκλα. Κατάφερνε να συντηρεί την οικογένειά του παρότι «δυο χρόνια μετά τη διακυβέρνηση Καρζάι η χώρα βυθίστηκε και πάλι στον πόλεμο και την πείνα». Κάποια ημέρα οι μαφίες, που θεριεύουν στη χώρα και φορούν άλλοτε ρούχα Ταλιμπάν και άλλοτε ρούχα αστυνομικών, τον έβαλαν στο στόχαστρο. Εσπασαν το μαγαζί του, απήγαγαν τα κορίτσια του και του ζήτησαν 20.000 δολάρια για να ελευθερώσουν τα παιδιά. «Τους έδωσα τα χρήματα, επέστρεψαν τα παιδιά και μου είπαν να φύγω από την πόλη (Herat)».
Η Οδύσσεια
Τότε ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι προς την Ευρώπη. Πλήρωσε 17.000 δολάρια για να φθάσει μέχρι εδώ. Τέσσερις μήνες πορεία με τα πόδια, με φορτηγά και μια πλαστική βάρκα στο Αιγαίο με άλλους 25 μέσα. «Από τους 100 που ξεκινήσαμε από το Αφγανιστάν 24 καταφέραμε να φθάσουμε. Αλλοι πέθαναν από το κρύο πάνω στα βουνά, άλλους τους σκότωσαν οι στρατιώτες στα σύνορα Ιράν και Τουρκίας, άλλοι πέθαναν από πείνα».
Η οικογένεια έφθασε στη Μυτιλήνη στις αρχές του μήνα και έμεινε στο Κέντρο Κράτησης για 12 ημέρες. Τα παιδιά ήταν βαριά άρρωστα από την ταλαιπωρία και το κρύο της θάλασσας. «Τα μετέφεραν στο νοσοκομείο, τους έδωσαν τις πρώτες βοήθειες και μετά τα άφησαν χωρίς φάρμακα», λέει η μητέρα. «Με το πρόβλημα που έχουν τα δυο κοριτσάκια, αν ξανακοιμηθούν έξω μπορεί να πεθάνουν», λέει στην «Κ» ο Εμάλ που κάποτε είχε μουσική εκπομπή στην αφγανική τηλεόραση και παρέδιδε μαθηματικά και γεωγραφία σε μαθητές γυμνασίου. «Εξάλλου ένα τρίχρονο παιδί πέθανε πριν από λίγες ημέρες από το κρύο». Κοιμόταν με τη μητέρα του στην πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα που κάθε βράδυ γεμίζει από ανθρώπους που προσπαθούν να κοιμηθούν -όπως και όλες σχεδόν οι πλατείες του κέντρου της πόλης.
Κι ο Αχμέτ τι σκοπεύει να κάνει; Πού θα πάει; «Αναζητώ απλά μια δουλειά, χαρτιά νομιμότητας και σπίτι για να επιζήσουν τα παιδιά μου. Τίποτε άλλο»...
Εφιάλτες και όνειρα στο σπίτι των 2,5 ευρώ
Το αληθινό του όνομα δεν είναι Τζαβάντ. Ο νεαρός Αφγανός είναι φίλος μου, αυτή τη φορά με παρακάλεσε να μην χρησιμοποιήσω το όνομά του.
«Τον τελευταίο καιρό έρχονται συνέχεια κι άλλοι δημοσιογράφοι και θέλουνε να μπούνε μέσα στο σπίτι, να βγάλουνε φωτογραφίες, να δούνε τι γίνεται. Γιατί έρχονται όλοι εδώ και δεν πάνε σε άλλα σπίτια στη γειτονιά;», μου είπε λίγο εκνευρισμένος.
Ο Τζαβάντ μένει εδώ και χρόνια στο πιο γνωστό τριώροφο που φιλοξενεί Αφγανούς στον Αγιο Παντελεήμονα. Επινοικιάζει μέρος του κτιρίου σε πρόσφυγες ομοεθνείς του για 2,5 ευρώ την ημέρα το άτομο, ίσα ίσα για να πληρώνει τους λογαριασμούς. Είναι το περίφημο «Hotel Afghan» για τους Αφγανούς, «εστία μόλυνσης και χωματερή μεταναστών» για τους κατοίκους της περιοχής. Τελευταία ήλθε πάλι στο επίκεντρο μετά τις καταγγελίες για σφαγές ζώων και άθλιες συνθήκες διαβίωσης μέσα στην πολυκατοικία. Για μένα όμως, αυτό το τριώροφο είναι απλά το σπίτι του φίλου μου, του Τζαβάντ.
Κάθε φορά που τον επισκέπτομαι μου φτιάχνει τσάι σε ψηλά γυάλινα ποτήρια. Και οι δύο αγαπάμε τα νουκλ (αφγανικοί ξηροί καρποί) και όποτε έχουμε, πάντα με αφήνει να φάω τα πιο πολλά.
Καθόμαστε ώρες ξυπόλυτοι στο πάτωμα, ακριβώς όπως στο Αφγανιστάν, πάνω σε μια μαλακή μπλέ κουβέρτα. Συνήθως έρχονται κι άλλοι Αφγανοί κάθε ηλικίας από τη γειτονιά. Και ο Τζαβάντ μου λέει ιστορίες.
«Εκείνα τα δύο αγοράκια που είδες την προηγούμενη φορά, που τα έπιασε η αστυνομία όταν έφευγαν με τους γονείς τους για την Ευρώπη και έμειναν πίσω μόνα τους, φύγανε. Τα πήραν άλλοι Αφγανοί μαζί τους στην Πελοπόννησο, για να μαζέψουν πορτοκάλια και να έχουν λεφτά για να φάνε». «Μια οικογένεια Αφγανών που ήταν άστεγη στην πλατεία τους μάζεψε ένας γείτονας και τους έβαλε σε ένα υπόγειο εδώ κοντά».
Τραπέζι για όλους
Το τηλέφωνό του χτυπάει ασταμάτητα. Κάποιος χρειάζεται να πάει στο νοσοκομείο. Αλλος χρειάζεται να βρει σπίτι. Κι ο Τζαβάντ είναι από τους λίγους στην περιοχή που μιλάνε ελληνικά και μπορεί να τους βοηθήσει. Αν έχει μαγειρέψει καμπουλί (ρύζι με κρέας και σταφίδες) ο Αμίρ*, ο συγκάτοικός του, κάθομαι πάντα να φάω μαζί τους βραδινό. Πολλές φορές τρώνε μαζί μας κι άλλα παιδιά από τα διπλανά διαμερίσματα. Στρώνουμε εφημερίδες στο πάτωμα, λέμε αστεία, με μαλώνουν για τα πολλά τσιγάρα που καπνίζω και για λίγες στιγμές αισθάνομαι όπως εκείνες τις φορές που έτρωγα στο εστιατόριο Sufi στην Καμπούλ. Κι όταν νυχτώσει, ο Τζαβάντ με πάει πάντα μέχρι το τρένο με το μηχανάκι του. «Χοντάφεζ!» (Αντίο), του φωνάζω καθώς μου χαμογελάει στο σκοτάδι. Εκείνο το βράδυ όλα ήταν διαφορετικά.
Στην πλατεία είχε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες (κυρίως Αφγανούς) που έχουν μαζευτεί στην περιοχή. Εκατσα δίπλα στην εκκλησία και προσπαθούσα να ακούσω τα συνθήματα που φώναζαν και οι δύο πλευρές. Τα Αφγανάκια όμως που έπαιζαν δίπλα μου δε με άφηναν. Με τράβαγαν και ρωτούσαν τον Τζαβάντ το όνομά μου. Το πρωί, ένα από αυτά, θα ξαναέρθει στην πλατεία για να πουλήσει μπουλονί (αφγανική πίτα) στους Αφγανούς που μαζεύονται εκεί.
Χωρίς να το καταλάβουμε ξεκίνησαν κάποια επεισόδια και με τον Τζαβάντ τρέξαμε στο τριώροφο. Στο μικροσκοπικό δωμάτιό του τα παντζούρια ήταν για πρώτη φορά κλειστά. Το ίδιο και στα περισσότερα διαμερίσματα. Ο Αμίρ μόλις είχε επιστρέψει από τη δουλειά αλλά καθόταν συνεχώς όρθιος. Ακούγαμε τις φωνές στο δρόμο και κυνηγητά. Ο Τζαβάντ βρήκε μια χοντρή αλυσίδα και με ένα λουκέτο που του έδωσε η οικογένεια από το διπλανό διαμέρισμα κατέβηκε και κλείδωσε τη σιδερένια εξώπορτα.
Ανεβήκαμε στην ταράτσα, που έχει μόνο δορυφορικά πιάτα και μια στίβα από παλιές ηλεκτρικές συσκευές. Είδα καμιά δεκαριά νεαρούς Αφγανούς να κρατάνε ξύλα. «Μα γιατί;» ρώτησα. «Φοβούνται μήπως μπει κάποιος μέσα και τους χτυπήσει», μου απάντησε ο Τζαβάντ καθώς στο δρόμο, ακριβώς από κάτω, γίνονταν συμπλοκές.
Κλειδωμένες πόρτες
Οι πόρτες των διαμερισμάτων ήταν για πρώτη φορά όλες κλειδωμένες. Κατεβαίναμε τους σκοτεινούς ορόφους και κάποια φωνή πριν ανοίξει η πόρτα, ρώταγε χαμηλόφωνα να μάθει ποιοί είναι. Ολοι κλείστηκαν στα διαμερίσματά τους. Στο πάτωμα, άλλοι σκεπασμένοι με μια κουβέρτα. Και κάποιοι ελάχιστοι έβλεπαν κρυμμένοι από τα μπαλκόνια τους αυτά που γίνονταν στο δρόμο. Δεν πολυκαταλάβαιναν τι φώναζαν οι νεαροί που έτρεχαν πάνω-κάτω ούτε γιατί η αστυνομία έπρεπε να παραμείνει έξω από το σπίτι τους μέχρι αργά.Τα ένιωθαν όλα όμως.
«Ο φόβος, ο πόλεμος και η καταπίεση», γράφει η αμερικανίδα δημοσιογράφος Kathy Gannon στο βιβλίο της, «είναι σαν κλωστές κεντημένες μέσα στο ύφασμα της ζωής των Αφγανών: φόβος για τους Σοβιετικούς, τους μουτζαχεντίν, την αλ-Κάιντα, τους Πακιστανούς, τους Αμερικανούς, τα Β-52, τους ίδιους τους Αφγανούς».
Αυτή η γειτονιά της Αθήνας είναι τόσο μακριά από όλα αυτά. Ο Τζαβάντ όμως, ο νεαρός Αφγανός φίλος μου, για πρώτη φορά εκείνο το βράδυ δεν με πήγε μέχρι το τρένο. Είπαμε «Xοντάφεζ» πίσω από τα σίδερα της βαριάς εξώπορτας του τριώροφου.
Φιλιω Π. Κοντραφουρη
* Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.
Friday, November 28, 2008
«Είστε χώρα κολαστήριο» [Τα Νέα, 28.11.2008]
Το προτώτυπο άρθρο εδώ
Διεθνής οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορεί την Ελλάδα ότι «συλλαμβάνει συστηματικά και κρατεί πρόσφυγες αιτούντες άσυλο και άλλους μετανάστες υπό άθλιες συνθήκες, και τους απομακρύνει, κρυφά προς την Τουρκία». Την ίδια ώρα, το περιοδικό «Τime» σε αφιέρωμά του για την «Πρόκληση της μετανάστευσης» χαρακτηρίζει με πρωτοσέλιδο την Ελλάδα ως «την πίσω πόρτα της Ευρώπης».
Σε έκθεση 120 σελίδων με τίτλο «Εγκλωβισμένοι σε μια περιστρεφόμενη πόρτα: Ιρακινοί και άλλοι αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην ελληνο-τουρκική είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η διεθνής οργάνωση Ηuman Rights Watch αναφέρει ότι μέλη του ελληνικού Λιμενικού Σώματος απωθούν τους μετανάστες εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, ανοίγοντας τρύπες στις φουσκωτές βάρκες στις οποίες αυτοί επιβαίνουν ή αχρηστεύοντας με άλλον τρόπο τα σκάφη τους. Επίσης, τονίζεται στην έκθεση ότι οι ελληνικές Αρχές παρεμποδίζουν την πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου σε όσους καταφέρνουν να φθάσουν στην Ελλάδα και απορρίπτουν σχεδόν όλα τα αιτήματα για άσυλο.
«Η Ελλάδα αρνείται προστασία σε ευάλωτα άτομα και τα κακομεταχειρίζεται κατά τη διάρκεια της κράτησής τους», δήλωσε ο Μπιλ Φρέλικ, διευθυντής προσφυγικής πολιτικής της οργάνωσης και συντάκτης της έκθεσης. «Έως ότου η Ελλάδα διορθώσει την κατάσταση, τα κράτη της Ε.Ε. δεν πρέπει να επιστρέφουν αιτούντες άσυλο στη χώρα αυτή». Η έκθεση αναφέρει επίσης την κακομεταχείριση των μεταναστών από τις τουρκικές μεθοριακές Αρχές και την κράτησή τους «κάτω από απάνθρωπες και ταπεινωτικές συνθήκες». Η έκθεση επικαλείται τη μαρτυρία ενός 34χρονου Ιρακινού που δήλωσε ότι προσπάθησε 10 φορές να μπει στην Ελλάδα: «Μια φορά πέρασα στην Ελλάδα από τον Έβρο και έφτασα στην Κομοτηνή», διηγείται. «Μας φυλάκισαν για πέντε ημέρες και μετά μας πήγαν στο ποτάμι και μας έδιωξαν απέναντι. Ήμασταν 60
ΤΟ «ΤΙΜΕ»
Για «Οδύσσεια των μεταναστών στην Ελλάδα» κάνει λόγο το περιοδικό «Τime», το οποίο χαρακτηρίζει τη χώρα μας «πίσω πόρτα της Ευρώπης»
άτομα. Μας έβαζαν σε μια μικρή βάρκα 10 άτομα τη φορά, μέσα στη νύχτα. Έβρεχε πολύ και οι Έλληνες αστυνομικοί άρχισαν να μας χτυπούν για να πάμε πιο γρήγορα. Έναν που δεν ήθελε να μπει στη βάρκα, τον έδειραν και τον πέταξαν στο ποτάμι. Μας χτυπούσαν με κλομπς».
«Κατάσταση εκτάκτου ανάγκης»
«Η Οδύσσεια των μεταναστών στην Ελλάδα» είναι ο τίτλος του αμερικανικού περιοδικού «Τime» στο ρεπορτάζ του Jeff Ιsraely από τη Μυτιλήνη, ο οποίος γράφει ότι «στα νερά του Αιγαίου υπάρχει μια τεράστια νέα τρύπα που έχει ανοίξει στα σύνορα της Ευρώπης με τις φτωχές και κατεστραμμένες από τον πόλεμο γωνιές της Ασίας και της Μέσης Ανατολής». «Ο υπουργός Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος», αναφέρεται στο ρεπορτάζ, «υπολογίζει ότι περίπου 150.000 από αυτούς θα συλληφθούν στην Ελλάδα μέσα στο 2008, αριθμός τριπλάσιος απ΄ ό,τι πριν από 5 χρόνια. Χιλιάδες άλλοι θα φθάσουν χωρίς να τους εντοπίσει κανείς. “Αντιμετωπίζουμε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης”, δηλώνει ο υπουργός στο περιοδικό. “Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρώπη”».
Διαδήλωση για το γκέτο
ΠΕΝΤΕ ΛΙΜΕΝΙΚΟΙ στην Πάτρα παραπέμφθηκαν χθες με την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συμμετοχής σε κύκλωμα διακίνησης λαθρομεταναστών. Συνολικά συνελήφθησαν οχτώ ύποπτοι, εκ των οποίων οι τρεις είναι Ιρακινοί δουλέμποροι.
Χθες, εκατοντάδες κάτοικοι της αχαϊκής πρωτεύουσας συγκεντρώθηκαν στην περιοχή της παραλίας διαμαρτυρόμενοι για τις συνθήκες «γκέτο» που έχουν διαμορφωθεί στην πόλη. Οι κάτοικοι απέκλεισαν για δύο ώρες την κεντρική είσοδο του λιμανιού, απαιτώντας να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Περίπου 3.000 Αφγανοί και 50 ακτιβιστές παρέμεναν την ίδια ώρα στον πρόχειρο καταυλισμό, ενώ παρούσα ήταν και ισχυρή αστυνομική δύναμη που δεν χρειάστηκε να παρέμβει. Οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από τον πρόχειρο καταυλισμό συνέστησαν σύλλογο με το όνομα «Η πόλις εάλω» και όπως δήλωσαν θα συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις.
Διεθνής οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορεί την Ελλάδα ότι «συλλαμβάνει συστηματικά και κρατεί πρόσφυγες αιτούντες άσυλο και άλλους μετανάστες υπό άθλιες συνθήκες, και τους απομακρύνει, κρυφά προς την Τουρκία». Την ίδια ώρα, το περιοδικό «Τime» σε αφιέρωμά του για την «Πρόκληση της μετανάστευσης» χαρακτηρίζει με πρωτοσέλιδο την Ελλάδα ως «την πίσω πόρτα της Ευρώπης».
Σε έκθεση 120 σελίδων με τίτλο «Εγκλωβισμένοι σε μια περιστρεφόμενη πόρτα: Ιρακινοί και άλλοι αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην ελληνο-τουρκική είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η διεθνής οργάνωση Ηuman Rights Watch αναφέρει ότι μέλη του ελληνικού Λιμενικού Σώματος απωθούν τους μετανάστες εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, ανοίγοντας τρύπες στις φουσκωτές βάρκες στις οποίες αυτοί επιβαίνουν ή αχρηστεύοντας με άλλον τρόπο τα σκάφη τους. Επίσης, τονίζεται στην έκθεση ότι οι ελληνικές Αρχές παρεμποδίζουν την πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου σε όσους καταφέρνουν να φθάσουν στην Ελλάδα και απορρίπτουν σχεδόν όλα τα αιτήματα για άσυλο.
«Η Ελλάδα αρνείται προστασία σε ευάλωτα άτομα και τα κακομεταχειρίζεται κατά τη διάρκεια της κράτησής τους», δήλωσε ο Μπιλ Φρέλικ, διευθυντής προσφυγικής πολιτικής της οργάνωσης και συντάκτης της έκθεσης. «Έως ότου η Ελλάδα διορθώσει την κατάσταση, τα κράτη της Ε.Ε. δεν πρέπει να επιστρέφουν αιτούντες άσυλο στη χώρα αυτή». Η έκθεση αναφέρει επίσης την κακομεταχείριση των μεταναστών από τις τουρκικές μεθοριακές Αρχές και την κράτησή τους «κάτω από απάνθρωπες και ταπεινωτικές συνθήκες». Η έκθεση επικαλείται τη μαρτυρία ενός 34χρονου Ιρακινού που δήλωσε ότι προσπάθησε 10 φορές να μπει στην Ελλάδα: «Μια φορά πέρασα στην Ελλάδα από τον Έβρο και έφτασα στην Κομοτηνή», διηγείται. «Μας φυλάκισαν για πέντε ημέρες και μετά μας πήγαν στο ποτάμι και μας έδιωξαν απέναντι. Ήμασταν 60
ΤΟ «ΤΙΜΕ»
Για «Οδύσσεια των μεταναστών στην Ελλάδα» κάνει λόγο το περιοδικό «Τime», το οποίο χαρακτηρίζει τη χώρα μας «πίσω πόρτα της Ευρώπης»
άτομα. Μας έβαζαν σε μια μικρή βάρκα 10 άτομα τη φορά, μέσα στη νύχτα. Έβρεχε πολύ και οι Έλληνες αστυνομικοί άρχισαν να μας χτυπούν για να πάμε πιο γρήγορα. Έναν που δεν ήθελε να μπει στη βάρκα, τον έδειραν και τον πέταξαν στο ποτάμι. Μας χτυπούσαν με κλομπς».
«Κατάσταση εκτάκτου ανάγκης»
«Η Οδύσσεια των μεταναστών στην Ελλάδα» είναι ο τίτλος του αμερικανικού περιοδικού «Τime» στο ρεπορτάζ του Jeff Ιsraely από τη Μυτιλήνη, ο οποίος γράφει ότι «στα νερά του Αιγαίου υπάρχει μια τεράστια νέα τρύπα που έχει ανοίξει στα σύνορα της Ευρώπης με τις φτωχές και κατεστραμμένες από τον πόλεμο γωνιές της Ασίας και της Μέσης Ανατολής». «Ο υπουργός Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος», αναφέρεται στο ρεπορτάζ, «υπολογίζει ότι περίπου 150.000 από αυτούς θα συλληφθούν στην Ελλάδα μέσα στο 2008, αριθμός τριπλάσιος απ΄ ό,τι πριν από 5 χρόνια. Χιλιάδες άλλοι θα φθάσουν χωρίς να τους εντοπίσει κανείς. “Αντιμετωπίζουμε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης”, δηλώνει ο υπουργός στο περιοδικό. “Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρώπη”».
Διαδήλωση για το γκέτο
ΠΕΝΤΕ ΛΙΜΕΝΙΚΟΙ στην Πάτρα παραπέμφθηκαν χθες με την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συμμετοχής σε κύκλωμα διακίνησης λαθρομεταναστών. Συνολικά συνελήφθησαν οχτώ ύποπτοι, εκ των οποίων οι τρεις είναι Ιρακινοί δουλέμποροι.
Χθες, εκατοντάδες κάτοικοι της αχαϊκής πρωτεύουσας συγκεντρώθηκαν στην περιοχή της παραλίας διαμαρτυρόμενοι για τις συνθήκες «γκέτο» που έχουν διαμορφωθεί στην πόλη. Οι κάτοικοι απέκλεισαν για δύο ώρες την κεντρική είσοδο του λιμανιού, απαιτώντας να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Περίπου 3.000 Αφγανοί και 50 ακτιβιστές παρέμεναν την ίδια ώρα στον πρόχειρο καταυλισμό, ενώ παρούσα ήταν και ισχυρή αστυνομική δύναμη που δεν χρειάστηκε να παρέμβει. Οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από τον πρόχειρο καταυλισμό συνέστησαν σύλλογο με το όνομα «Η πόλις εάλω» και όπως δήλωσαν θα συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις.
Thursday, November 27, 2008
Τηλεοπτικά Ταξίδια
Παρακολουθώντας τις μεσημεριανές ειδήσεις στο γαλλικό κανάλι TF1, πέρα από το γενικό κακό επίπεδο που τις διακρίνει, μου έδωσαν μία ιδέα. Ένα από τα ρεπορτάζ-γεμίσματα, εξέταζε το πως αντιμετωπίζει το γερμανικό κράτος τους μεγάλους σε ηλικία εργαζόμενους, με προγράμματα εργασιακής επανένταξης, και συνέκρινε τη γερμανική πραγματικότητα με τη γαλλική. Αυτό που μου ήρθε ως σκέψη δεν ήταν τόσο το κεντρικό θέμα του ρεπορτάζ, αλλά η εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει τις ενημερωτικές εκπομπές στη Γαλλία.
Κάτι που ουδεμία σχέση έχει με την Ελληνική πραγματικότητα: στην Δ. Ευρώπη τέτοιου είδους συγκρίσεις γίνονται σε καθημερινό επίπεδο και όχι με τη μορφή της παραδόξου συγκρίσεως, αλλά με την έννοια του αληθινού ενδιαφέροντος για το πώς αντιμετωπίζουν άλλα κράτη (γειτονικά ή μη) προβλήματα που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. Αντίθετα στην Ελλάδα σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που η κάμερα μιας εκπομπής θα βγεί από τα ελληνικά σύνορα, όχι για να καταγράψει μία κρίση ή μία καταστροφή, αλλά να μας δείξει πως δρουν και αντιδρούν οι γείτονές μας σε κάθε πρόβλημα και ποιές λύσεις και προτάσεις προωθούνται για κάθε καθημερινό ζήτημα.
Δεν θα είχε ενδιαφέρον για παράδειγμα να βλέπαμε σε ένα χρονικό ενταγμένο ή όχι στο δελτίο ειδήσεων, ρεπορτάζ που θα ρίχνουν μία ματία στα προβλήματα ψαράδων στην Τουρκία; Των εργατών στην Αλβανία; Των αγροτών στη Π.Γ.Δ.Μ.; Των νέων της Βουλγαρίας; Πώς βλέπουν και πως αντιλαβμάνονται οι άνθρωποι αυτή τη σύγχρονη πραγματικότητα; Πώς βλέπουν εμάς, τους Έλληνες; Τί προβλήματα έχουν ως προτεραιότητες οι ίδιοι και ποιά μπαίνουν στην κορυφή της ατζέντας των πολιτικών αρχηγών;
Νομίζω ότι ένα τέτοιο τηλεοπτικό ταξίδι θα μας έκανε μεγάλο καλό διότι νιώθω ότι εγκλωβιζόμαστε όλο και ποιό πολύ σε μία ανάδελφη εσωστρέφεια, αναπαράγωντας μύθους και φαντασματικές εικόνες για τους γείτονες λαούς. Και όσο αναπαράγουμε τη δικία μας εσωστρέφεια και το δικό μας φόβο, τόσο θα ωθούμε και τα αντικείμενα του φόβου μας να διαμορφώνουν αντίστοιχη εικόνα για εμάς τους ίδιους, επιβεβαιώνοντας τις απαισιόδοξες, εθνικιστικές Κασσάνδρες, εγχώριας υστερίας και επιτρέπωντάς τους να μας εγκλωβίσουν στον ατρέρμονο φαύλο κύκλο του φόβου και της μισαλλοδοξίας.
Όχι βέβαια ότι η τηλεόραση είναι η πανάκεια έναντι στα εθνικά φοβικά μας σύνδρομα, αλλά τουλάχιστον με μία καθημερινή επαφή με την πραγματικότητα του «άλλου» θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τα μυθεύματα που τρέφουμε για όλους τους γείτονές μας και μία μέρα, ποιός ξέρει, ίσως να καταφέρουμε να ζήσουμε με την ίδια αισιόδοξη αυτοπεποίθηση που χαρίζει η γνώση ότι δεν είναι πρώτο μέλημα του γείτονα να κάνει κακό στη χώρα σου!
Κάτι που ουδεμία σχέση έχει με την Ελληνική πραγματικότητα: στην Δ. Ευρώπη τέτοιου είδους συγκρίσεις γίνονται σε καθημερινό επίπεδο και όχι με τη μορφή της παραδόξου συγκρίσεως, αλλά με την έννοια του αληθινού ενδιαφέροντος για το πώς αντιμετωπίζουν άλλα κράτη (γειτονικά ή μη) προβλήματα που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. Αντίθετα στην Ελλάδα σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που η κάμερα μιας εκπομπής θα βγεί από τα ελληνικά σύνορα, όχι για να καταγράψει μία κρίση ή μία καταστροφή, αλλά να μας δείξει πως δρουν και αντιδρούν οι γείτονές μας σε κάθε πρόβλημα και ποιές λύσεις και προτάσεις προωθούνται για κάθε καθημερινό ζήτημα.
Δεν θα είχε ενδιαφέρον για παράδειγμα να βλέπαμε σε ένα χρονικό ενταγμένο ή όχι στο δελτίο ειδήσεων, ρεπορτάζ που θα ρίχνουν μία ματία στα προβλήματα ψαράδων στην Τουρκία; Των εργατών στην Αλβανία; Των αγροτών στη Π.Γ.Δ.Μ.; Των νέων της Βουλγαρίας; Πώς βλέπουν και πως αντιλαβμάνονται οι άνθρωποι αυτή τη σύγχρονη πραγματικότητα; Πώς βλέπουν εμάς, τους Έλληνες; Τί προβλήματα έχουν ως προτεραιότητες οι ίδιοι και ποιά μπαίνουν στην κορυφή της ατζέντας των πολιτικών αρχηγών;
Νομίζω ότι ένα τέτοιο τηλεοπτικό ταξίδι θα μας έκανε μεγάλο καλό διότι νιώθω ότι εγκλωβιζόμαστε όλο και ποιό πολύ σε μία ανάδελφη εσωστρέφεια, αναπαράγωντας μύθους και φαντασματικές εικόνες για τους γείτονες λαούς. Και όσο αναπαράγουμε τη δικία μας εσωστρέφεια και το δικό μας φόβο, τόσο θα ωθούμε και τα αντικείμενα του φόβου μας να διαμορφώνουν αντίστοιχη εικόνα για εμάς τους ίδιους, επιβεβαιώνοντας τις απαισιόδοξες, εθνικιστικές Κασσάνδρες, εγχώριας υστερίας και επιτρέπωντάς τους να μας εγκλωβίσουν στον ατρέρμονο φαύλο κύκλο του φόβου και της μισαλλοδοξίας.
Όχι βέβαια ότι η τηλεόραση είναι η πανάκεια έναντι στα εθνικά φοβικά μας σύνδρομα, αλλά τουλάχιστον με μία καθημερινή επαφή με την πραγματικότητα του «άλλου» θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τα μυθεύματα που τρέφουμε για όλους τους γείτονές μας και μία μέρα, ποιός ξέρει, ίσως να καταφέρουμε να ζήσουμε με την ίδια αισιόδοξη αυτοπεποίθηση που χαρίζει η γνώση ότι δεν είναι πρώτο μέλημα του γείτονα να κάνει κακό στη χώρα σου!
Wednesday, November 26, 2008
Το Μουσείο Τεριάντ αργοπεθαίνει [Ελευθεροτυπία, 26.11.2008] + Σχόλιο
Του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ
Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του πολιτισμένου κόσμου μια τέτοια συλλογή έργων τέχνης θα αντιμετωπιζόταν καταπώς της άξιζε. Μοναδικής αξίας θησαυροί, πρωτότυπα έργα και λιθογραφίες μεγάλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων -«ιερών τεράτων» του παγκόσμιου καλλιτεχνικού στερεώματος- ακόμα και ευρωπαϊκά μεσαιωνικά χειρόγραφα, θα αντιμετωπίζονταν σαν εθνικός θησαυρός. Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος. Οχι στην Ελλάδα και στη Μυτιλήνη.
Εργα του Θεόφιλου πάνω από σώματα καλοριφέρ και δίπλα σε πίνακα ηλεκτρικού. Η τελευταία λέξη της μουσειολογίας
Το Μουσείο Τεριάντ στη Βαρειά, τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της Μυτιλήνης, κόσμημα των ελληνικών μουσείων, αργοπεθαίνει στη μιζέρια που το καταδίκασε το ελληνικό κράτος.
Τα έργα των μεγάλων ζωγράφων του 20ού αιώνα αλλοιώνονται κρεμασμένα σε τοίχους χώρων χωρίς κλιματισμό, με τον ήλιο να τα «καίει», εκτός και αν κάποιοι από τους 4-5 ανεκπαίδευτους φύλακες που απέμειναν θυμηθούν να τραβήξουν κάποιες κουρτίνες που έτσι, χωρίς πρόγραμμα, τοποθετήθηκαν πριν από λίγα χρόνια. Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σε τοίχους σαπίζουν σε κάποια υπόγεια αίθουσα, σκεπασμένα με ένα κομμάτι πλαστικού, με μια ...ποντικοπαγίδα να τα προστατεύει μη γίνουν μεζές ποντικιών. Οσα βέβαια δεν έγιναν ήδη!
Το «Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ» άνοιξε τον Αύγουστο του 1979. Τότε χαρακτηρίστηκε ως μοναδικό μουσείο στο είδος του, ένα «ανοιχτό βιβλίο» που «επεφύλασσε στον επισκέπτη του», όπως είχε πει στα εγκαίνια ο Οδυσσέας Ελύτης, «περιπλανήσεις κι πνευματικά ταξίδια». Στις αίθουσές του εκτέθηκε το σύνολο του εκδοτικού έργου του εμπνευσμένου, μοναδικού αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη, του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, που αποφάσισε να δωρήσει τα έργα του στην πόλη όπου γεννήθηκε, τη Μυτιλήνη. Στις αίθουσές του λιθογραφίες των Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Ματίς, Πικάσο, Λεζέ, Μιρό και άλλων μεγάλων, αλλά και έργα των Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, Τσαρούχη, Κανέλλη και άλλων πολλών.
Ελάχιστα χρόνια μετά τα εγκαίνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το αφύλακτο τότε μουσείο έπεσε για πρώτη φορά θύμα διάρρηξης. Κλάπηκε σημαντικός αριθμός έργων τέχνης. Το 1994, έργα τέχνης του μουσείου κλάπηκαν για δεύτερη φορά από το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα, όπου εκτίθεντο. Το 2003, διαπιστώθηκε τρίτη κλοπή. Από προθήκη του μουσείου εκλάπη, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το βιβλίο «Jazz» του Ανρί Ματίς. Η αξία του τότε περί τα 150.000 ευρώ! Για καιρό στη θέση του ήταν αντίγραφο και κανείς δεν είχε αντιληφθεί την κλοπή!
Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σαπίζουν σε υπόγειες αίθουσες σκεπασμένα με πλαστικό
Να ήταν όμως οι τρεις κλοπές, οι μόνες που αφαίρεσαν από το μουσείο μοναδικής αξίας έργα; Ο ήλιος, που επί χρόνια «έψηνε» τις λιθογραφίες, τις οξείδωσε με αποτέλεσμα πολλές να χάσουν τα αρχικά τους χρώματα. Ενώ το ...«Αζαξ», με το οποίο καθαρίζονταν, φόρτωσε στις περισσότερες μεγάλους λεκέδες. Κι αν τον χειμώνα τα καλοριφέρ κρατούν τη θερμοκρασία εκεί που πρέπει, το καλοκαίρι το μουσείο, ελλείψει κλιματισμού, μετατρέπεται σε φούρνο, με το άνοιγμα των παραθύρων να αποτελεί τη μόνη «λύση» ώστε τα έργα να ανασάνουν. Οσο αυτό μπορεί να γίνει.
Υπεύθυνο για το μουσείο ήταν επί χρόνια (1979-1997) το υπουργείο Πολιτισμού. Υπέυθυνο και για την κατάσταση που επικρατούσε, με το λιγοστό ανεκπαίδευτο προσωπικό αλλά και με έναν καλό ζωγράφο ισόβιο πρόεδρο, τον Μανόλη Καλλιγιάννη. Αλλά όχι και καλό διευθυντή, αφού πανθομολογούμενα ούτε σχεδίασε ούτε δρομολόγησε ένα έστω έργο βελτίωσης των συνθηκών στο μουσείο. Το υπουργείο επαφίεται εξάλλου και στον «πατριωτισμό» της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, που μετά τον θάνατο του συζύγου της και μέχρι τον θάνατό της δώριζε σημαντικά οικονομικά ποσά, που, όπως υποστηρίζουν συνεργάτες της, «διαχειρίζονταν επ' ωφελεία του μουσείου αλλά ...εξωταμειακά!».
Απόδειξη αυτό που αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Η ταμίας του μουσείου καταχράστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά μην πληρώνοντας ΙΚΑ και άλλες υποχρεώσεις του. Η υπόθεση σέρνεται σε μια προανάκριση χωρίς τέλος, ενώ η ταμίας παραιτήθηκε και σταδιακά επιστρέφει μέρος των χρημάτων που καταχράστηκε!
Οι ποντικοπαγίδες προστατεύουν δήθεν τα έργα μη γίνουν μεζές των τρωκτικών
Η Αλίς Τεριάντ περνούσε κάθε καλοκαίρι της στη Μυτιλήνη αλλά πικραινόταν για τη στάση των υπευθύνων του μουσείου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αγορά τον Απρίλιο του 1996 οικοπέδου αξίας 14 εκατομμυρίων δραχμών για να δημιουργηθεί δρόμος που θα οδηγεί λεωφορεία και επισκέπτες στο Μουσείο Τεριάντ και στο γειτονικό Μουσείο Θεοφίλου, δημιούργημα και αυτό του άντρα της.
Πριν από λίγα χρόνια ο δρόμος αυτός, που χρησιμοποιείται πλέον αποκλειστικά και μόνον από τους ιδιοκτήτες ακινήτων, που χτίστηκαν από τη μια και από την άλλη μεριά του, έκλεισε και με μια βαριά πόρτα, που απαγορεύει την είσοδο στο μουσείο!
Είναι ένα μουσείο που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να βρει. Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να τον οδηγεί. Ενα μουσείο, του οποίου το «οικόπεδο», ο Θεοφράστειος ελαιώνας όπου ονειρεύτηκε ο Τεριάντ να φτιάξει χώρους πολιτισμού, είναι περικυκλωμένος πια από «νεομυτιληνιώτικες» μεζονέτες, των οποίων οι ιδιοκτήτες κάποτε διεκδίκησαν και τη δυνατότητα να περνούν με τα αυτοκίνητά τους.
Οι κατσίκες υπαλλήλου, λίγο πριν απομακρυνθούν. Τουλάχιστον έτρωγαν το ψηλό χορτάρι γύρω από το μουσείο
Οσον αφορά το ίδιο το μουσείο, αυτό είναι περικυκλωμένο από αγριόχορτα ύψους ανθρώπου. Γι' αυτό, ίσως, και να εγκαταστάθηκε στο πίσω μέρος του μια υποτυπώδης στάνη κατσικιών... Ενας από τους φύλακες έφερε τις κατσίκες του... Μια παροχή τούς έδινε νερό μέχρι που κάποια μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εξεγέρθηκαν και ζήτησαν την απομάκρυνσή τους. Παρά τούτο, τα αγριόχορτα αγριόχορτα, το βράδυ το μουσείο βουλιάζει στο σκοτάδι αφού φωτιστικά που τοποθετήθηκαν το 1994 δεν άναψαν ποτέ, ενώ στο κτήριο άρχισαν να δημιουργούνται και σοβαρά δομικά προβλήματα.
Ο εσωτερικός του καθαρισμός γίνεται εναλλάξ δύο φορές την εβδομάδα από τους τέσσερις φύλακες και τον διευθυντή, καθότι καθαρίστρια δεν υπάρχει ούτε χρήματα για να πληρωθεί. Εδώ και λίγα χρόνια διευθυντής του μουσείου είναι ο Κώστας Μανιατόπουλος, καλός ζωγράφος κι αυτός, αλλά ο ρόλος του περιορίζεται στο να φτιάχνει επιγραφές, να γκρινιάζει και να στέλνει έγγραφα στους υπευθύνους, που ποτέ δεν απαντούν -στην προϊσταμένη αρχή του μουσείου, που από το 1997 είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Για την ιστορία, ο σημερινός γενικός γραμματέας της Περιφέρειας, Γιάννης Λέκκας, δεν έχει επισκεφθεί το μουσείο ούτε μία φορά ενώ η σχέση του με αυτό άρχισε και τελείωσε με τον διορισμό του Διοικητικού Συμβουλίου, στην πλειοψηφία κομματικοί του φίλοι φιλόλογοι. «Μουσείο- Βιβλιοθήκη», σκέφτηκε είναι ο χώρος, φιλόλογοι πρέπει να τον διοικήσουν! *
Ανθρωποι και ποντίκια
* Το μουσείο έπεσε τρεις φορές θύμα κλοπής: 1980, 1994, 2003. Την τελευταία φορά εκλάπη ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το «Jazz» του Ανρί Ματίς, αξίας τότε 150 χιλ. ευρώ. Για καιρό είχε μείνει στη θέση του ένα αντίγραφο, χωρίς κανείς να το πάρει είδηση.
* Η ταμίας καταχράστηκε χρηματικά ποσά.
* Ο δρόμος που οδηγεί στο μουσείο έκλεισε με βαριά πόρτα, απαγορεύοντας την είσοδο.
* Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να διευκολύνει τους επισκέπτες να το βρουν.
* Πριν από λίγο καιρό υπήρχε ακόμα εκεί στάνη με κατσίκες υπαλλήλου.
* Δεν έχει κλιματισμό, το πνίγουν ξερόχορτα, ενώ το βράδυ βουλιάζει στο σκοτάδι.
* Τα έργα που εκτίθενται είναι στο έλεος της ζέστης και του ήλιου. Τα περισσότερα έχουν λεκέδες από το Azax με το οποίο καθαρίζονται. Οσα είναι στις αποθήκες γίνονται μεζές των ποντικιών.
Συνέδριο στο Μπενάκη
Ο Τεριάντ με τον Ματίς, το 1951 στη Βενετία
Η ζωή και το έργο του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, η πολύτιμη συμβολή του ως κριτικού τέχνης στην επίτευξη του διαλόγου ανάμεσα στην παράδοση και τον σύγχρονο, αλλά και στην ανάδειξη καλλιτεχνών, όπως ο Θεόφιλος, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο-αφιέρωμα που οργανώνει την Παρασκευή (10 π.μ.) στο νέο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) το Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ψηφιακής Τεκμηρίωσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τη συνεργασία του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου.
Ο Τεριάντ και οι καλλιτέχνες του, η θέση του στη διαμόρφωση του εικαστικού τοπίου στον 20ό αιώνα, αλλά και οι θεσμοί της τέχνης της περιφέρειας, όπως το πολύπαθο μουσείο που φέρει το όνομά του στη Μυτιλήνη, είναι συνοπτικά οι θεματικές ενότητες της ημερίδας.
Μεταξύ άλλων θα μιλήσουν οι: Κατερίνα Κοσκινά, Ντομινίκ Σιμιζιάκ, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Μαίρη Μιχαηλίδου, Μανώλης Καληγιάννης, Μαρία Μαραγκού.
«Αντιδράστε και διεκδικήστε»
Η Ντομινίκ Σιμιζιάκ, διευθύντρια του γαλλικού Μουσείου Ματίς, είναι η τυχερή αποδέκτης της συλλογής Τεριάντ, που θα μπορούσε να έχει έρθει στην Ελλάδα
Η Ντομινίκ Σιμιζιάκ είναι απόλυτα ενημερωμένη «εδώ και χρόνια» για το Μουσείο Τεριάντ. Συζητάμε μαζί της για το τι μπορεί να γίνει έτσι ώστε το μουσείο της Μυτιλήνης, που μια αόρατη κλωστή το συνδέει με το μεγάλο Μουσείο Matisse, το οποίο διευθύνει σε ένα χωριό λίγων εκατοντάδων κατοίκων, δύο ώρες έξω από το Παρίσι, να γίνει αντάξιο των δυνατοτήτων του.
«Δεν μπορείτε να καταλάβετε», λέει η δυναμική Σιμιζιάκ, «τι δυνατότητες κρύβει η δυστυχώς θαμμένη στο Μουσείο της Βαρειάς συλλογή. Αλλά πρέπει να αντιδράσετε. Να συγκροτήσετε άμεσα μια ένωση φίλων του μουσείου Τεριάντ και να διεκδικήσετε ό,τι αρνούνται στο μουσείο και μέσω αυτού σε σας».
«Δεν μπορείτε να καταλάβετε τι δυνατότητες κρύβει η θαμμένη στο μουσείο της Βαρειάς συλλογή», λέει η Ντομινίκ Σιμιζιάκ, βασική ομιλήτρια στο συμπόσιο του Μουσείου Μπενάκη
Ξέρει και λεπτομέρειες από την πολύχρονη ταλαιπωρία τόσο του ίδιου του μουσείου ως θεσμού όσο και των εκτιθέμενων σε αυτό έργων. Ξέρει ότι τα προβλήματα είναι εγγενή, πηγάζουν από την αρχή της λειτουργίας του. Ξέρει και για τα διοικητικά προβλήματα, παλιά και νεότερα. Ξαφνιάζεται όταν της λέμε ότι η προϊσταμένη αρχή θεωρεί, ίσως, το μουσείο βιβλιοθήκη και διορίζει φιλολόγους. Γελά...
«Τα ίδια είχαμε κι εμείς», λέει. «Μια δημοτική αρχή που κάποτε ήθελε και να γκρεμίσει το μουσείο για να περάσει κάποιο άλλο έργο. Τα ξεπεράσαμε όλα με πολλή δουλειά. Με τη συνεργασία ανθρώπων που πίστεψαν στο μουσείο και σε εμάς. Σήμερα το Μουσείο Matisse, το 20ό μουσείο της Γαλλίας σε σύνολο 80 και περισσότερων, δέχεται περισσότερους από 70 χιλιάδες επισκέπτες που ταξιδεύουν ώρες για να δουν μόνο τις συλλογές. Τα έργα του μεγάλου Ματίς αλλά, και τη δωρεά της Αλίς Τεριάντ».
Στενή φίλη της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, η Ντομινίκ Σιμιζιάκ ήταν από τους ανθρώπους που εμπιστευόταν η γυναίκα που η Μυτιλήνη προσπερνούσε. Για τούτο και φρόντισε η μεγάλης οικονομικής και καλλιτεχνικής αξίας συλλογή του Τεριάντ να περάσει στο μουσείο που διευθύνει. Εργα Ματίς, Πικάσο, Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Μιρό, Λορένς, Λεζέ και άλλων, που θα μπορούσαν να έρθουν στο μουσείο του ίδιου του Τεριάντ, έμειναν στη Γαλλία. Η Μυτιλήνη έμεινε με τα πρώτα έργα που ο μεγάλος δωρητής τής άφησε.
«Κι αυτά, όμως, σε απαράδεκτες συνθήκες. Σε υγρασία, με τον ήλιο να τα τρώει, σκονισμένα, σε συνθήκες πραγματικής ντροπής. Χωρίς καν μια πινακίδα να δείχνει στους επισκέπτες του Μουσείου Θεόφιλου, πού είναι το Μουσείο του Τεριάντ», λέει η κ. Σιμιζιάκ. Εκείνη να χαίρεται για τη δωρεά της Αλίς Τεριάντ κι εγώ να αναρωτιέμαι ποιος καταράστηκε ετούτον τον τόπο...
Στα «σαγόνια» του υπουργείου Αιγαίου
Η προσπάθεια να μπει φρένο στην καταστροφή τού μουσείου έμεινε στη μέση
Μια ελπίδα για την αναστροφή της πορείας του μουσείου προς την πλήρη καταστροφή άναψε το 2003 όταν το υπουργείο Αιγαίου, επί υπουργίας Νίκου Σηφουνάκη, συμφώνησε με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για την ανάγκη εκπόνησης μελέτης και την ένταξη στο Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης του έργου επέκτασης και βελτίωσης του μουσείου και διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου.
Το χαριτωμένο εξωτερικό του Μουσείου Τεριάντ, που έχει αποκτήσει, όμως, σοβαρά δομικά προβλήματα
Λόγω μη ύπαρξης τεχνικής υπηρεσίας στο μουσείο και αδυναμίας εκπόνησης εξειδικευμένης μελέτης από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η αρμόδια Τεχνική Υπηρεσία του υπουργείου Αιγαίου ανέλαβε τη συγκρότηση του τεχνικού φακέλου και εκπόνησε την αρχιτεκτονική προμελέτη. Ακόμα βρίσκεται στα ντουλάπια του σημερινού υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.
Στα τέλη του 2003, το υπουργείο Αιγαίου δημοσίευσε την προκήρυξη ανάθεσης εκπόνησης οριστικής μελέτης με στόχο τη γρήγορη ένταξη του έργου στο Γ' ΚΠΣ. Τον Απρίλιο του 2005, ο νέος υπουργός Αιγαίου Αριστοτέλης Παυλίδης, χωρίς καμία δικαιολογία, ανακάλεσε τις εκδοθείσες αποφάσεις και έκρινε περατωθείσα τη διαδικασία του διαγωνισμού. Από τότε δεν υπήρξε καμία ενέργεια για την προώθηση του έργου.
Στις αρχές Οκτωβρίου το μουσείο επισκέφθηκε ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης. Παρέλαβε άλλο ένα πακέτο αιτημάτων και αποχώρησε. «Μήτε φωνή μήτε ακρόαση», τουλάχιστον σε σχέση με το πάγιο αίτημα για την επιστροφή του μουσείου στο υπουργείο Πολιτισμού, μιας και τούτο ήταν και η βούληση του δωρητή.
Στις αρχές Νοεμβρίου, στη Μυτιλήνη έρχεται ο Γάλλος πρέσβης στην Αθήνα Κριστόφ Φαρμάντ σε εκδήλωση με θέμα τον Στρατή Ελευθεριάδη - Τεριάντ. Ομιλήτρια η Διευθύντρια του μουσείου Ματίς Ντομινίκ Σιμιζιάκ. Ούτε κουβέντα βέβαια για την προοπτική να διοργανωθούν στη Μυτιλήνη περιοδικές εκθέσεις έργων της συλλογής Τεριάντ, που η Αλίς με διαθήκη της μετά τον θάνατό της, πέρυσι τον Φεβρουάριο, άφησε στο Γαλλικό Μουσείο Ματίς.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/11/2008
Υ.Γ.
Για όποιον ενδιαφέρεται να ολοκληρώσει την αντιθετική εικόνα που υπάρχει μεταξύ των δύο μουσείων, δεν έχει παρά να πάει στο δικτυακό τόπο του Γαλλικού Μουσείου το οποίο ναι μεν είναι μόνο στα Γαλλικά (αίσχος!!), αλλά δίνει πολλές πληροφορίες για πόσο σημαντική είναι η δωρεά Τεριάντ - χαρακτηρίζεται "l'une des plus importants donations d'art moderne faite depuis 20 ans à un musée de France." ("μία από τις ποιό σημαντικές δωρεές τέχνης των τελευταίων είκοσι χρόνων σε Γαλλικό Μουσείο"). Τα υπόλοιπα θα τα βρείτε στο ίδιο χώρο πατώντας στο LA DONATION ALICE TERIADE
Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του πολιτισμένου κόσμου μια τέτοια συλλογή έργων τέχνης θα αντιμετωπιζόταν καταπώς της άξιζε. Μοναδικής αξίας θησαυροί, πρωτότυπα έργα και λιθογραφίες μεγάλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων -«ιερών τεράτων» του παγκόσμιου καλλιτεχνικού στερεώματος- ακόμα και ευρωπαϊκά μεσαιωνικά χειρόγραφα, θα αντιμετωπίζονταν σαν εθνικός θησαυρός. Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος. Οχι στην Ελλάδα και στη Μυτιλήνη.
Εργα του Θεόφιλου πάνω από σώματα καλοριφέρ και δίπλα σε πίνακα ηλεκτρικού. Η τελευταία λέξη της μουσειολογίας
Το Μουσείο Τεριάντ στη Βαρειά, τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της Μυτιλήνης, κόσμημα των ελληνικών μουσείων, αργοπεθαίνει στη μιζέρια που το καταδίκασε το ελληνικό κράτος.
Τα έργα των μεγάλων ζωγράφων του 20ού αιώνα αλλοιώνονται κρεμασμένα σε τοίχους χώρων χωρίς κλιματισμό, με τον ήλιο να τα «καίει», εκτός και αν κάποιοι από τους 4-5 ανεκπαίδευτους φύλακες που απέμειναν θυμηθούν να τραβήξουν κάποιες κουρτίνες που έτσι, χωρίς πρόγραμμα, τοποθετήθηκαν πριν από λίγα χρόνια. Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σε τοίχους σαπίζουν σε κάποια υπόγεια αίθουσα, σκεπασμένα με ένα κομμάτι πλαστικού, με μια ...ποντικοπαγίδα να τα προστατεύει μη γίνουν μεζές ποντικιών. Οσα βέβαια δεν έγιναν ήδη!
Το «Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ» άνοιξε τον Αύγουστο του 1979. Τότε χαρακτηρίστηκε ως μοναδικό μουσείο στο είδος του, ένα «ανοιχτό βιβλίο» που «επεφύλασσε στον επισκέπτη του», όπως είχε πει στα εγκαίνια ο Οδυσσέας Ελύτης, «περιπλανήσεις κι πνευματικά ταξίδια». Στις αίθουσές του εκτέθηκε το σύνολο του εκδοτικού έργου του εμπνευσμένου, μοναδικού αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη, του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, που αποφάσισε να δωρήσει τα έργα του στην πόλη όπου γεννήθηκε, τη Μυτιλήνη. Στις αίθουσές του λιθογραφίες των Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Ματίς, Πικάσο, Λεζέ, Μιρό και άλλων μεγάλων, αλλά και έργα των Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, Τσαρούχη, Κανέλλη και άλλων πολλών.
Ελάχιστα χρόνια μετά τα εγκαίνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το αφύλακτο τότε μουσείο έπεσε για πρώτη φορά θύμα διάρρηξης. Κλάπηκε σημαντικός αριθμός έργων τέχνης. Το 1994, έργα τέχνης του μουσείου κλάπηκαν για δεύτερη φορά από το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα, όπου εκτίθεντο. Το 2003, διαπιστώθηκε τρίτη κλοπή. Από προθήκη του μουσείου εκλάπη, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το βιβλίο «Jazz» του Ανρί Ματίς. Η αξία του τότε περί τα 150.000 ευρώ! Για καιρό στη θέση του ήταν αντίγραφο και κανείς δεν είχε αντιληφθεί την κλοπή!
Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σαπίζουν σε υπόγειες αίθουσες σκεπασμένα με πλαστικό
Να ήταν όμως οι τρεις κλοπές, οι μόνες που αφαίρεσαν από το μουσείο μοναδικής αξίας έργα; Ο ήλιος, που επί χρόνια «έψηνε» τις λιθογραφίες, τις οξείδωσε με αποτέλεσμα πολλές να χάσουν τα αρχικά τους χρώματα. Ενώ το ...«Αζαξ», με το οποίο καθαρίζονταν, φόρτωσε στις περισσότερες μεγάλους λεκέδες. Κι αν τον χειμώνα τα καλοριφέρ κρατούν τη θερμοκρασία εκεί που πρέπει, το καλοκαίρι το μουσείο, ελλείψει κλιματισμού, μετατρέπεται σε φούρνο, με το άνοιγμα των παραθύρων να αποτελεί τη μόνη «λύση» ώστε τα έργα να ανασάνουν. Οσο αυτό μπορεί να γίνει.
Υπεύθυνο για το μουσείο ήταν επί χρόνια (1979-1997) το υπουργείο Πολιτισμού. Υπέυθυνο και για την κατάσταση που επικρατούσε, με το λιγοστό ανεκπαίδευτο προσωπικό αλλά και με έναν καλό ζωγράφο ισόβιο πρόεδρο, τον Μανόλη Καλλιγιάννη. Αλλά όχι και καλό διευθυντή, αφού πανθομολογούμενα ούτε σχεδίασε ούτε δρομολόγησε ένα έστω έργο βελτίωσης των συνθηκών στο μουσείο. Το υπουργείο επαφίεται εξάλλου και στον «πατριωτισμό» της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, που μετά τον θάνατο του συζύγου της και μέχρι τον θάνατό της δώριζε σημαντικά οικονομικά ποσά, που, όπως υποστηρίζουν συνεργάτες της, «διαχειρίζονταν επ' ωφελεία του μουσείου αλλά ...εξωταμειακά!».
Απόδειξη αυτό που αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Η ταμίας του μουσείου καταχράστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά μην πληρώνοντας ΙΚΑ και άλλες υποχρεώσεις του. Η υπόθεση σέρνεται σε μια προανάκριση χωρίς τέλος, ενώ η ταμίας παραιτήθηκε και σταδιακά επιστρέφει μέρος των χρημάτων που καταχράστηκε!
Οι ποντικοπαγίδες προστατεύουν δήθεν τα έργα μη γίνουν μεζές των τρωκτικών
Η Αλίς Τεριάντ περνούσε κάθε καλοκαίρι της στη Μυτιλήνη αλλά πικραινόταν για τη στάση των υπευθύνων του μουσείου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αγορά τον Απρίλιο του 1996 οικοπέδου αξίας 14 εκατομμυρίων δραχμών για να δημιουργηθεί δρόμος που θα οδηγεί λεωφορεία και επισκέπτες στο Μουσείο Τεριάντ και στο γειτονικό Μουσείο Θεοφίλου, δημιούργημα και αυτό του άντρα της.
Πριν από λίγα χρόνια ο δρόμος αυτός, που χρησιμοποιείται πλέον αποκλειστικά και μόνον από τους ιδιοκτήτες ακινήτων, που χτίστηκαν από τη μια και από την άλλη μεριά του, έκλεισε και με μια βαριά πόρτα, που απαγορεύει την είσοδο στο μουσείο!
Είναι ένα μουσείο που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να βρει. Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να τον οδηγεί. Ενα μουσείο, του οποίου το «οικόπεδο», ο Θεοφράστειος ελαιώνας όπου ονειρεύτηκε ο Τεριάντ να φτιάξει χώρους πολιτισμού, είναι περικυκλωμένος πια από «νεομυτιληνιώτικες» μεζονέτες, των οποίων οι ιδιοκτήτες κάποτε διεκδίκησαν και τη δυνατότητα να περνούν με τα αυτοκίνητά τους.
Οι κατσίκες υπαλλήλου, λίγο πριν απομακρυνθούν. Τουλάχιστον έτρωγαν το ψηλό χορτάρι γύρω από το μουσείο
Οσον αφορά το ίδιο το μουσείο, αυτό είναι περικυκλωμένο από αγριόχορτα ύψους ανθρώπου. Γι' αυτό, ίσως, και να εγκαταστάθηκε στο πίσω μέρος του μια υποτυπώδης στάνη κατσικιών... Ενας από τους φύλακες έφερε τις κατσίκες του... Μια παροχή τούς έδινε νερό μέχρι που κάποια μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εξεγέρθηκαν και ζήτησαν την απομάκρυνσή τους. Παρά τούτο, τα αγριόχορτα αγριόχορτα, το βράδυ το μουσείο βουλιάζει στο σκοτάδι αφού φωτιστικά που τοποθετήθηκαν το 1994 δεν άναψαν ποτέ, ενώ στο κτήριο άρχισαν να δημιουργούνται και σοβαρά δομικά προβλήματα.
Ο εσωτερικός του καθαρισμός γίνεται εναλλάξ δύο φορές την εβδομάδα από τους τέσσερις φύλακες και τον διευθυντή, καθότι καθαρίστρια δεν υπάρχει ούτε χρήματα για να πληρωθεί. Εδώ και λίγα χρόνια διευθυντής του μουσείου είναι ο Κώστας Μανιατόπουλος, καλός ζωγράφος κι αυτός, αλλά ο ρόλος του περιορίζεται στο να φτιάχνει επιγραφές, να γκρινιάζει και να στέλνει έγγραφα στους υπευθύνους, που ποτέ δεν απαντούν -στην προϊσταμένη αρχή του μουσείου, που από το 1997 είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Για την ιστορία, ο σημερινός γενικός γραμματέας της Περιφέρειας, Γιάννης Λέκκας, δεν έχει επισκεφθεί το μουσείο ούτε μία φορά ενώ η σχέση του με αυτό άρχισε και τελείωσε με τον διορισμό του Διοικητικού Συμβουλίου, στην πλειοψηφία κομματικοί του φίλοι φιλόλογοι. «Μουσείο- Βιβλιοθήκη», σκέφτηκε είναι ο χώρος, φιλόλογοι πρέπει να τον διοικήσουν! *
Ανθρωποι και ποντίκια
* Το μουσείο έπεσε τρεις φορές θύμα κλοπής: 1980, 1994, 2003. Την τελευταία φορά εκλάπη ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το «Jazz» του Ανρί Ματίς, αξίας τότε 150 χιλ. ευρώ. Για καιρό είχε μείνει στη θέση του ένα αντίγραφο, χωρίς κανείς να το πάρει είδηση.
* Η ταμίας καταχράστηκε χρηματικά ποσά.
* Ο δρόμος που οδηγεί στο μουσείο έκλεισε με βαριά πόρτα, απαγορεύοντας την είσοδο.
* Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να διευκολύνει τους επισκέπτες να το βρουν.
* Πριν από λίγο καιρό υπήρχε ακόμα εκεί στάνη με κατσίκες υπαλλήλου.
* Δεν έχει κλιματισμό, το πνίγουν ξερόχορτα, ενώ το βράδυ βουλιάζει στο σκοτάδι.
* Τα έργα που εκτίθενται είναι στο έλεος της ζέστης και του ήλιου. Τα περισσότερα έχουν λεκέδες από το Azax με το οποίο καθαρίζονται. Οσα είναι στις αποθήκες γίνονται μεζές των ποντικιών.
Συνέδριο στο Μπενάκη
Ο Τεριάντ με τον Ματίς, το 1951 στη Βενετία
Η ζωή και το έργο του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, η πολύτιμη συμβολή του ως κριτικού τέχνης στην επίτευξη του διαλόγου ανάμεσα στην παράδοση και τον σύγχρονο, αλλά και στην ανάδειξη καλλιτεχνών, όπως ο Θεόφιλος, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο-αφιέρωμα που οργανώνει την Παρασκευή (10 π.μ.) στο νέο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) το Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ψηφιακής Τεκμηρίωσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τη συνεργασία του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου.
Ο Τεριάντ και οι καλλιτέχνες του, η θέση του στη διαμόρφωση του εικαστικού τοπίου στον 20ό αιώνα, αλλά και οι θεσμοί της τέχνης της περιφέρειας, όπως το πολύπαθο μουσείο που φέρει το όνομά του στη Μυτιλήνη, είναι συνοπτικά οι θεματικές ενότητες της ημερίδας.
Μεταξύ άλλων θα μιλήσουν οι: Κατερίνα Κοσκινά, Ντομινίκ Σιμιζιάκ, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Μαίρη Μιχαηλίδου, Μανώλης Καληγιάννης, Μαρία Μαραγκού.
«Αντιδράστε και διεκδικήστε»
Η Ντομινίκ Σιμιζιάκ, διευθύντρια του γαλλικού Μουσείου Ματίς, είναι η τυχερή αποδέκτης της συλλογής Τεριάντ, που θα μπορούσε να έχει έρθει στην Ελλάδα
Η Ντομινίκ Σιμιζιάκ είναι απόλυτα ενημερωμένη «εδώ και χρόνια» για το Μουσείο Τεριάντ. Συζητάμε μαζί της για το τι μπορεί να γίνει έτσι ώστε το μουσείο της Μυτιλήνης, που μια αόρατη κλωστή το συνδέει με το μεγάλο Μουσείο Matisse, το οποίο διευθύνει σε ένα χωριό λίγων εκατοντάδων κατοίκων, δύο ώρες έξω από το Παρίσι, να γίνει αντάξιο των δυνατοτήτων του.
«Δεν μπορείτε να καταλάβετε», λέει η δυναμική Σιμιζιάκ, «τι δυνατότητες κρύβει η δυστυχώς θαμμένη στο Μουσείο της Βαρειάς συλλογή. Αλλά πρέπει να αντιδράσετε. Να συγκροτήσετε άμεσα μια ένωση φίλων του μουσείου Τεριάντ και να διεκδικήσετε ό,τι αρνούνται στο μουσείο και μέσω αυτού σε σας».
«Δεν μπορείτε να καταλάβετε τι δυνατότητες κρύβει η θαμμένη στο μουσείο της Βαρειάς συλλογή», λέει η Ντομινίκ Σιμιζιάκ, βασική ομιλήτρια στο συμπόσιο του Μουσείου Μπενάκη
Ξέρει και λεπτομέρειες από την πολύχρονη ταλαιπωρία τόσο του ίδιου του μουσείου ως θεσμού όσο και των εκτιθέμενων σε αυτό έργων. Ξέρει ότι τα προβλήματα είναι εγγενή, πηγάζουν από την αρχή της λειτουργίας του. Ξέρει και για τα διοικητικά προβλήματα, παλιά και νεότερα. Ξαφνιάζεται όταν της λέμε ότι η προϊσταμένη αρχή θεωρεί, ίσως, το μουσείο βιβλιοθήκη και διορίζει φιλολόγους. Γελά...
«Τα ίδια είχαμε κι εμείς», λέει. «Μια δημοτική αρχή που κάποτε ήθελε και να γκρεμίσει το μουσείο για να περάσει κάποιο άλλο έργο. Τα ξεπεράσαμε όλα με πολλή δουλειά. Με τη συνεργασία ανθρώπων που πίστεψαν στο μουσείο και σε εμάς. Σήμερα το Μουσείο Matisse, το 20ό μουσείο της Γαλλίας σε σύνολο 80 και περισσότερων, δέχεται περισσότερους από 70 χιλιάδες επισκέπτες που ταξιδεύουν ώρες για να δουν μόνο τις συλλογές. Τα έργα του μεγάλου Ματίς αλλά, και τη δωρεά της Αλίς Τεριάντ».
Στενή φίλη της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, η Ντομινίκ Σιμιζιάκ ήταν από τους ανθρώπους που εμπιστευόταν η γυναίκα που η Μυτιλήνη προσπερνούσε. Για τούτο και φρόντισε η μεγάλης οικονομικής και καλλιτεχνικής αξίας συλλογή του Τεριάντ να περάσει στο μουσείο που διευθύνει. Εργα Ματίς, Πικάσο, Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Μιρό, Λορένς, Λεζέ και άλλων, που θα μπορούσαν να έρθουν στο μουσείο του ίδιου του Τεριάντ, έμειναν στη Γαλλία. Η Μυτιλήνη έμεινε με τα πρώτα έργα που ο μεγάλος δωρητής τής άφησε.
«Κι αυτά, όμως, σε απαράδεκτες συνθήκες. Σε υγρασία, με τον ήλιο να τα τρώει, σκονισμένα, σε συνθήκες πραγματικής ντροπής. Χωρίς καν μια πινακίδα να δείχνει στους επισκέπτες του Μουσείου Θεόφιλου, πού είναι το Μουσείο του Τεριάντ», λέει η κ. Σιμιζιάκ. Εκείνη να χαίρεται για τη δωρεά της Αλίς Τεριάντ κι εγώ να αναρωτιέμαι ποιος καταράστηκε ετούτον τον τόπο...
Στα «σαγόνια» του υπουργείου Αιγαίου
Η προσπάθεια να μπει φρένο στην καταστροφή τού μουσείου έμεινε στη μέση
Μια ελπίδα για την αναστροφή της πορείας του μουσείου προς την πλήρη καταστροφή άναψε το 2003 όταν το υπουργείο Αιγαίου, επί υπουργίας Νίκου Σηφουνάκη, συμφώνησε με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για την ανάγκη εκπόνησης μελέτης και την ένταξη στο Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης του έργου επέκτασης και βελτίωσης του μουσείου και διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου.
Το χαριτωμένο εξωτερικό του Μουσείου Τεριάντ, που έχει αποκτήσει, όμως, σοβαρά δομικά προβλήματα
Λόγω μη ύπαρξης τεχνικής υπηρεσίας στο μουσείο και αδυναμίας εκπόνησης εξειδικευμένης μελέτης από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η αρμόδια Τεχνική Υπηρεσία του υπουργείου Αιγαίου ανέλαβε τη συγκρότηση του τεχνικού φακέλου και εκπόνησε την αρχιτεκτονική προμελέτη. Ακόμα βρίσκεται στα ντουλάπια του σημερινού υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.
Στα τέλη του 2003, το υπουργείο Αιγαίου δημοσίευσε την προκήρυξη ανάθεσης εκπόνησης οριστικής μελέτης με στόχο τη γρήγορη ένταξη του έργου στο Γ' ΚΠΣ. Τον Απρίλιο του 2005, ο νέος υπουργός Αιγαίου Αριστοτέλης Παυλίδης, χωρίς καμία δικαιολογία, ανακάλεσε τις εκδοθείσες αποφάσεις και έκρινε περατωθείσα τη διαδικασία του διαγωνισμού. Από τότε δεν υπήρξε καμία ενέργεια για την προώθηση του έργου.
Στις αρχές Οκτωβρίου το μουσείο επισκέφθηκε ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης. Παρέλαβε άλλο ένα πακέτο αιτημάτων και αποχώρησε. «Μήτε φωνή μήτε ακρόαση», τουλάχιστον σε σχέση με το πάγιο αίτημα για την επιστροφή του μουσείου στο υπουργείο Πολιτισμού, μιας και τούτο ήταν και η βούληση του δωρητή.
Στις αρχές Νοεμβρίου, στη Μυτιλήνη έρχεται ο Γάλλος πρέσβης στην Αθήνα Κριστόφ Φαρμάντ σε εκδήλωση με θέμα τον Στρατή Ελευθεριάδη - Τεριάντ. Ομιλήτρια η Διευθύντρια του μουσείου Ματίς Ντομινίκ Σιμιζιάκ. Ούτε κουβέντα βέβαια για την προοπτική να διοργανωθούν στη Μυτιλήνη περιοδικές εκθέσεις έργων της συλλογής Τεριάντ, που η Αλίς με διαθήκη της μετά τον θάνατό της, πέρυσι τον Φεβρουάριο, άφησε στο Γαλλικό Μουσείο Ματίς.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/11/2008
Υ.Γ.
Για όποιον ενδιαφέρεται να ολοκληρώσει την αντιθετική εικόνα που υπάρχει μεταξύ των δύο μουσείων, δεν έχει παρά να πάει στο δικτυακό τόπο του Γαλλικού Μουσείου το οποίο ναι μεν είναι μόνο στα Γαλλικά (αίσχος!!), αλλά δίνει πολλές πληροφορίες για πόσο σημαντική είναι η δωρεά Τεριάντ - χαρακτηρίζεται "l'une des plus importants donations d'art moderne faite depuis 20 ans à un musée de France." ("μία από τις ποιό σημαντικές δωρεές τέχνης των τελευταίων είκοσι χρόνων σε Γαλλικό Μουσείο"). Τα υπόλοιπα θα τα βρείτε στο ίδιο χώρο πατώντας στο LA DONATION ALICE TERIADE
The Name of the Problem - Το Όνομα του Προβλήματος:
γιατί το ζήτημα της ονομασίας της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας* είναι δυσεπίλυτο.
What's in a name! that which we call a rose
By any other name would smell as sweet.
W. Shakespeare, Romeo and Juliet, II.i, 85-86
Η πρόσφατη κίνηση του πρωθυπουργού της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας να φέρει την Ελλάδα μπροστά στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποτελεί μία ακόμα ελπίδα από πλευράς του να νικήσει την Ελλάδα και να την υποχρεώσει να δεχτεί το Συνταγματικό όνομα της χώρας του. Το πρόβλημα όμως της διένεξεως των δύο χωρών πηγάζει από αυτό ακριβώς: Εκάτερες οι χώρες ευελπιστούν ότι με την επιστράτευση φίλων, συμμάχων και/ή Διεθνών Οργανισμών θα επιβάλλουν εν τέλει στον αντίπαλο μία «λύση» στα δικά της μέτρα. Και οι δύο λοιπόν λειτουργούν με λογικές «αντιπάλων», «νικών» και «επιβολής».
Πουθενά δεν μπορούμε να διαγνώσουμε ένα ίχνος καλής θέλησης ή και κοινής λογικής για να προχωρήσουμε προς μία λύση. Λύση, και όχι νίκη που εξ ορισμού σημαίνει την ήττα της άλλης πλευράς. Γιατί ναι μεν εσω- και μίκρο-πολιτικά ο «νικητής»-ηγέτης θα αποκομίσει τεράστια οφέλη που θα μεταπρατηθούν σε αντίστοιχες εκλογικές ποσοστιαίες μονάδες για ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον, αλλά στην πραγματικότητα θα έχει οδηγήσει τη χώρα του σε μία μεγάλη ήττα, καθιστώντας το σύνολο των πολιτών του άλλου κράτους εχθρούς. Και ναι μεν τα μικρο-πολιτικά οφέλη θα είναι τέτοια και χρονικά, αλλά σε ένα οποιοδήποτε βάθος χρόνου η δημιουργηθείσα «έχθρα» θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια και αποτελέσματα. Ο «ηττημένος» θα βασίζει την πολιτική του σχέση με το «νικητή» με γνώμονα τη λαϊκή αντιπάθεια, πράγμα που θα αποτρέπει – ες αεί; – την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με τον άλλο, και θα αποτελεί εμπόδιο και στην ανάπτυξη οποιασδήποτε πρωτοβουλίας, πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής ή άλλης ανάμεσα στις δύο χώρες.
Αυτό εξάλλου μπορεί να παρατηρηθεί στην πράξη και από τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα πορείας του ζητήματος: ο λαός της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας, ο οποίος παραδοσιακά, αλλά και συγκαιριακά (λόγω της καλύτερης οικονομικής θέσεως της Ελλάδας την περίοδο της ανακηρύξεως της ανεξαρτησίας της σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους γείτονές της) ήταν φιλικά διακείμενος προς την Ελλάδα, σήμερα μετά από μία σειρά «νικών» που έχει καταγάγει η περήφανη ελληνική εξωτερική πολιτική (ιδίως το εμπάργκο και το βέτο), έχει αλλάξει άρδην στάση και η Ελλάδα θεωρείται πλέον ως ο κατ’εξοχίν εχθρός της χώρας. Και με την ίδια λογική τόσο ο λαός, και πολλώ δε μάλα η πολιτική ηγεσία της χώρας δέχεται με ενθουσιασμό κάθε άνοιγμα από πλευράς της Τουρκίας, η οποία, μεταξύ άλλων, έχει χρησιμοποιήσει τη διένεξη μεταξύ των δύο χωρών για να προωθήσει την εισχώρησή της στη π.Γ.Δ. της Μακεδονίας σε πολιτικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Ας υπενθυμίσουμε εδώ ότι η Τουρκία από την πρώτη στιγμή, όχι μόνο αναγνώρισε το κράτος με το συνταγματικό του όνομα, αλλά επίμεινε στους διεθνείς οργανισμούς όπου συμμετέχει, συμπεριλαμβανομένου και του ΝΑΤΟ, κάθε φορά που γίνεται αναφορά στην ΠΓΔΜ να υπάρχει επεξηγηματική υποσημείωση όπου θα αναφέρεται ότι «η Τουρκία έχει αναγνωρίσει το κράτος αυτό με τη Συνταγματική της Ονομασία, «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η Ελλάδα λοιπόν με την πολιτική της δημιούργησε 2.000.000 εχθρούς εκεί που δυνητικά είχε αντίστοιχο αριθμό φίλων.
Πέραν λοιπόν του κοντόφθαλμου της πολιτικής που μας έχει αφήσει ουσιαστικά άνευ φίλου μεταξύ των άμεσων γειτόνων μας, το συγκεκριμένο ζήτημα στοιχίζει στη χώρα ανυπολόγιστο «διπλωματικό κεφάλαιο». Με άλλα λόγια για κάθε διεθνή επίδειξη τοπικής πυγμής ο Ελληνικός λαός πληρώνει βαρύτατο φόρο προστασίας: για να ξεκινήσουμε από το πίο πρόσφατο, η αποδοχή του ελληνικού βέτο στην ένταξη της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ είναι φανερό ότι έγινε με ανταλλάγματα απτά και υλικά. Ο Σαρκόζιος γαλλικός ενθουσιασμός αγοράστηκε στην τιμή κάποιων φρεγατών και μαχητικών, και τα αποτελέσματα της «αμερικάνικης δυσαρέσκειας» μετριάστηκαν με αντίστοιχες στρατιωτικές αγορές. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη εισαγωγέας όπλων (σε απόλυτους αριθμούς) στον κόσμο, ακολουθώντας μόνο την Κίνα και την Ινδία, τη στιγμή που η εντονότερη οικονομική κρίση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται, τη στιγμή που η Ελλάδα έχει ένα δυσθεώρητο εξωτερικό δημοσιονομικό χρέος...
Το ίδιο ισχύει βέβαια και για την άλλη πλευρά, αφού η Αμερικάνικη αναγνώριση με το Συνταγματικό όνομα συνοδεύτηκε από υποχρεωτική αποστολή στρατευμάτων στο Ιράκ, το οποίο ναι μεν ελάχιστη σημασία είχε στρατιωτικά, αφού μιλάμε για μερικές εκατοντάδες στρατιωτών, πολιτικά όμως είχε μεγάλη σημασία, αφού επέτρεψε στην υπερδύναμη να προσθέσει ακόμα ένα όνομα κράτους που συμμετείχε στην «Συμμαχία» που έδινε μία προκάλυψη νομιμότητος στην εισβολή στο Ιράκ. Βεβαίως η καταβολή του «φόρου προστασίας» συνεχίζεται, αφού η χώρα έχει μετατραπεί σε άμεσο προτεκτοράτο των ΗΠΑ, όπου ακόμα και οι οδηγίες που δίνονται δημόσια από διαφόρους Αμερικάνους αξιωματούχους στην κυβέρνηση γίνονται δεκτές χωρίς το παραμικρό παράπονο. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι οι Αμερικάνοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν τη μεγαλύτερη βαλκανική πρεσβεία τους στην πόλη των Σκοπίων, με ότι συνεπάγεται αυτό.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η μόνη λύση που θα προωθείτο από τους «συμμάχους» του ενός ή του άλλου ή θα ήταν μία κατάσταση «μή-λύσης», όπως είναι η σημερινή, ή θα ήταν μία «λύση» που θα περιείχε όλα τα συστατικά που θα επέτρεπαν τη συνεχόμενη και τακτική παρέμβασή τους στο ζήτημα ως «μεσολαβητές» και «κριτές». Όπου, βέβαια, η κάθε παρέμβασή τους θα γίνεται με ανταλλάγματα πότε από τη μία πλευρά και πότε από την άλλη. Και όπου, προφανώς και οι δύο πλευρές θα συνέχιζαν να αναλώνουν το «διπλωματικό» αλλά και το πραγματικό κεφάλαιό τους σε έναν σισύφειο αγώνα εναντίον του άλλου, πράγμα που δε θα εξυπηρετούσε σε καμία περίπτωση ούτε την περίφημη περιφερειακή ανάπτυξη των Βαλκανίων αλλά και ούτε, προφανώς, την ευμάρεια και την ανάπτυξη του κάθε κράτους και λαού.
Αντιθέτως λοιπόν με την όποια λογική πραγματικού εθνικού συμφέροντος οι δύο πλευρές προχωρούν στο ζήτημα με λαϊκιστικά και κομματικά κριτήρια. Ο Α. Παπανδρέου ήδη ξεκίνησε επιμένοντας με το «καμία αναφορά στη λέξη Μακεδονία», ακολουθούμενος με μικρότερο ή μεγαλύτερο ενθουσιασμό από τους Κ. Καραμανλή (γηραιότερο) και Κ.Μητσοτάκη (αναφέρομαι μόνο στους Κυβερνήσαντες αν και το σύνολο των πολιτικών κομμάτων ακολούθησε την ίδια γραμμή, με μόνες πραγματικές εξαιρέσεις κάποια εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, των οποίων η φωνή όμως χαρακτηρίζεται από την ίδια εσωστρέφεια που χαρακτηρίζει τη γενικότερη πολιτική τους δράση). Ακολούθως ήρθε το εμπάργκο – το μοναδικό εμπάργκο που έχει επιβληθεί χωρίς απόφαση του Ο.Η.Ε. μετά τον Ψυχρό Πόλεμο από οποιαδήποτε χώρα, που κατέληξε με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, που ούτε εξ ορισμού δεν ήταν λύση, αφού πρόκειται απλά για ένα προσωρινό πλαίσιο που ορίζει τις σχέσεις των δύο χωρών, και το οποίο παρουσιάστηκε και στις δύο χώρες και ως νίκη (αφού περιείχε μεν τον όρο Μακεδονία, αλλά ήταν αλλαγή της Ονομασίας), αλλά και ως ήττα (για τους ίδιους λόγους) ανάλογα με το ποίος την ανέλυε κάθε φορά.
Η συνέχεια ήρθε με την «περήφανη νίκη» που κατήγαγε η κυβέρνηση Καραμανλή (του νεωτέρου), βάση των μικροκομματικών προεκλογικών υποσχέσεων με τις οποίες είχε δεσμευτεί και υπό την πίεση/συναίνεση του ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου (του νεωτέρου), στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008, βάζοντας ανεπίσημα βέτο στην είσοδο της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, πράγμα που βόλεψε ιδιαιτέρως της κομματικές σκοπιμότητες του πρωθυπουργού της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας Ν. Γκρούεφσκι, ο οποίος σε ένα παραλήρημα ανθελληνικού εθνικισμού απέσπασε την πρώτη απόλυτη κομματική πλειοψηφία στην ιστορία της Βουλής της χώρας δύο μήνες αργότερα.
Είναι, λοιπόν, αξιοσημείωτο ότι – με αντικειμενική θεώρηση – οι όποιες «εξελίξεις» στο ζήτημα τουλάχιστον το 2008 ήταν άμεσα συνδεδεμένες με εκλογικές αναμετρήσεις στις δύο χώρες. Του ελληνικού «βέτο» στο Βουκουρέστι στις 2 Απριλίου είχαν προηγηθεί οι Εθνικές εκλογές στις 16 Σεπτεμβρίου 2007, ενώ ακολουθήθηκε άμεσα από της εκλογές στη π.Γ.Δ. της Μακεδονίας την 1η Ιουνίου. Η κίνηση της αγωγής στο Διεθνές δικαστήριο έγινε στις 17 Νοεμβρίου 2008, δηλαδή τέσσερις πριν τις Δημοτικές Εκλογές της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας.
Για την εξέταση της εθνικιστικής-λαϊκίστικης αντίληψης που διέπει τους Κυβερνώντες των δύο χωρών έχει, εξάλλου, ενδιαφέρον να σημειώσουμε ακόμα και τη χρησιμοποιούμενη ορολογία, η οποία άλλωστε αφήνει να εννοηθεί ακόμα και την αρχική προέλευση διαφόρων πολιτικών κινήσεων. Έτσι μετά από μία πρώτη αναφορά πριν από την σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2008 από το ΠΑΣΟΚ, χρησιμοποιήθηκε από τον Κ. Καραμανλή (το νεώτερο) αναφερόμενος σε Κόκκινες Γραμμές πέραν των οποίων η Ελλάδα δεν μπορεί να υποχωρήσει. Ο όρος στη συνέχεια υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό από όλους τους τοπικούς πολιτικούς φορείς και των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένων και του Προέδρου Τσεβένκοφσκι και της Κυβερνήσεως Γρκούεφσκι. Δεν έχει όμως τίποτα να κάνει με την πολιτική ιστορία ούτε της μίας, ούτε της άλλης χώρας, ούτε και είχε κάποιο σημειολογικό νόημα πριν την εμφάνισή του στο διάλογο γύρω από το ζήτημα. Είναι όρος που ανάγεται στην αγγλοσαξονική στρατιωτική ιστορία.
Είναι λοιπόν επώδυνα φανερό ότι σήμερα, μετά από όλα όσα έχουν συμβεί μεταξύ των δύο κρατών και ιδίως από το 1991 έως σήμερα, ότι μία «λύση» που θα είχε τη μορφή της υιοθετήσεως των θέσεων της μίας πλευράς από την άλλη είναι αδύνατη. Εξάλλου και οι δύο πλευρές έχουν το ηθικό δίκαιο με το μέρος τους, όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο.
Από τη μιά το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως, που σε άλλες περιπτώσεις –και δικαίως– προβάλλεται με ενθουσιασμό από την Ελλάδα, που όμως αυτονόητα συνεπάγεται και το δικαίωμα της επιλογής της ονομασίας. Από την άλλη η εναντίωση στη μονοπώληση ενός όρου που, σύμφωνα με όλες τις παραδοχές περιλαμβάνει μία γεωγραφική έκταση πολύ μεγαλύτερη από αυτή που καταλαμβάνει σήμερα η π.Γ.Δ. της Μακεδονίας, και που εκφράζει διάφορους πληθυσμούς της περιοχής και η διατύπωση της ανησυχίας ότι στο μέλλον αυτή ακριβώς η πολυσημία της λέξεως «Μακεδονία» μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις ή και να επιτρέψει επεκτατικές πολιτικές. Αυτό το τελευταίο, για να συμπληρώσουμε την Ελληνική επιχειρηματολογία, ισχύει και για τη μία και για την άλλη πλευρά.
Ενώ λοιπόν με λίγη καλή θέληση μία λύση που θα εγκόλπωνε τα ορθά σημεία της επιχειρηματολογίας και των δύο πλευρών είναι εφικτή, είναι φανερό ότι τέτοια καλή θέληση δεν υπάρχει από κανέναν από τους εμπλεκόμενους στην όλη διαδικασία. Τόσο η πολιτική ηγεσία της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας όσο και αυτή της Ελλάδος έχουν καταλάβει πολύ καλά πώς και πόσο το συγκεκριμένο ζήτημα μπορεί να εξυπηρετεί τακτικά τις εκλογικές τους ανάγκες. Από την άλλη διάφοροι σύμμαχοι και φίλοι των δύο χωρών μπορούν να αποκομίζουν και αυτοί οφέλη διαφόρων τάξεων από την όλη ιστορία. Όσο δε για τους εχθρούς του ενός και του άλλου, δε θα μπορούσαν να ονειρευτούν καλύτερη ευκαιρία για προώθηση των δικών τους σχεδίων. Ποιός λοιπόν θα είχε όφελος από μία πραγματική λύση του ζητήματος; Προφανώς κανείς. Κανείς, εκτός από τους λαούς των δύο χωρών που (και) εξαιτίας αυτού του ζητήματος θα συνεχίσουν να στερούνται του καρπούς των κόπων και της εργασίας τους στο όνομα εθνικών συμφερόντων, κόκκινων γραμμών, πράσινων αλόγων και μπλε γαϊδουριών.
* Στο κείμενο χρησιμοποιώ τον όρο που χρησιμοποιείται από τον Ο.Η.Ε. και είναι ο μόνος επίσημα αποδεκτός και από τις δύο πλευρές, με την ελπίδα οι αναγνώστες να δουν την ουσία του κειμένου και να μην μείνουν στους τύπους - όπως θα γινόταν πιθανώς αν επέλεγα οποιονδήποτε άλλο όρο, ο οποίος θα ήταν αρεστός στη μια πλευρά αλλά όχι στην άλλη.
What's in a name! that which we call a rose
By any other name would smell as sweet.
W. Shakespeare, Romeo and Juliet, II.i, 85-86
Η πρόσφατη κίνηση του πρωθυπουργού της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας να φέρει την Ελλάδα μπροστά στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποτελεί μία ακόμα ελπίδα από πλευράς του να νικήσει την Ελλάδα και να την υποχρεώσει να δεχτεί το Συνταγματικό όνομα της χώρας του. Το πρόβλημα όμως της διένεξεως των δύο χωρών πηγάζει από αυτό ακριβώς: Εκάτερες οι χώρες ευελπιστούν ότι με την επιστράτευση φίλων, συμμάχων και/ή Διεθνών Οργανισμών θα επιβάλλουν εν τέλει στον αντίπαλο μία «λύση» στα δικά της μέτρα. Και οι δύο λοιπόν λειτουργούν με λογικές «αντιπάλων», «νικών» και «επιβολής».
Πουθενά δεν μπορούμε να διαγνώσουμε ένα ίχνος καλής θέλησης ή και κοινής λογικής για να προχωρήσουμε προς μία λύση. Λύση, και όχι νίκη που εξ ορισμού σημαίνει την ήττα της άλλης πλευράς. Γιατί ναι μεν εσω- και μίκρο-πολιτικά ο «νικητής»-ηγέτης θα αποκομίσει τεράστια οφέλη που θα μεταπρατηθούν σε αντίστοιχες εκλογικές ποσοστιαίες μονάδες για ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον, αλλά στην πραγματικότητα θα έχει οδηγήσει τη χώρα του σε μία μεγάλη ήττα, καθιστώντας το σύνολο των πολιτών του άλλου κράτους εχθρούς. Και ναι μεν τα μικρο-πολιτικά οφέλη θα είναι τέτοια και χρονικά, αλλά σε ένα οποιοδήποτε βάθος χρόνου η δημιουργηθείσα «έχθρα» θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια και αποτελέσματα. Ο «ηττημένος» θα βασίζει την πολιτική του σχέση με το «νικητή» με γνώμονα τη λαϊκή αντιπάθεια, πράγμα που θα αποτρέπει – ες αεί; – την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με τον άλλο, και θα αποτελεί εμπόδιο και στην ανάπτυξη οποιασδήποτε πρωτοβουλίας, πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής ή άλλης ανάμεσα στις δύο χώρες.
Αυτό εξάλλου μπορεί να παρατηρηθεί στην πράξη και από τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα πορείας του ζητήματος: ο λαός της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας, ο οποίος παραδοσιακά, αλλά και συγκαιριακά (λόγω της καλύτερης οικονομικής θέσεως της Ελλάδας την περίοδο της ανακηρύξεως της ανεξαρτησίας της σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους γείτονές της) ήταν φιλικά διακείμενος προς την Ελλάδα, σήμερα μετά από μία σειρά «νικών» που έχει καταγάγει η περήφανη ελληνική εξωτερική πολιτική (ιδίως το εμπάργκο και το βέτο), έχει αλλάξει άρδην στάση και η Ελλάδα θεωρείται πλέον ως ο κατ’εξοχίν εχθρός της χώρας. Και με την ίδια λογική τόσο ο λαός, και πολλώ δε μάλα η πολιτική ηγεσία της χώρας δέχεται με ενθουσιασμό κάθε άνοιγμα από πλευράς της Τουρκίας, η οποία, μεταξύ άλλων, έχει χρησιμοποιήσει τη διένεξη μεταξύ των δύο χωρών για να προωθήσει την εισχώρησή της στη π.Γ.Δ. της Μακεδονίας σε πολιτικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Ας υπενθυμίσουμε εδώ ότι η Τουρκία από την πρώτη στιγμή, όχι μόνο αναγνώρισε το κράτος με το συνταγματικό του όνομα, αλλά επίμεινε στους διεθνείς οργανισμούς όπου συμμετέχει, συμπεριλαμβανομένου και του ΝΑΤΟ, κάθε φορά που γίνεται αναφορά στην ΠΓΔΜ να υπάρχει επεξηγηματική υποσημείωση όπου θα αναφέρεται ότι «η Τουρκία έχει αναγνωρίσει το κράτος αυτό με τη Συνταγματική της Ονομασία, «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η Ελλάδα λοιπόν με την πολιτική της δημιούργησε 2.000.000 εχθρούς εκεί που δυνητικά είχε αντίστοιχο αριθμό φίλων.
Πέραν λοιπόν του κοντόφθαλμου της πολιτικής που μας έχει αφήσει ουσιαστικά άνευ φίλου μεταξύ των άμεσων γειτόνων μας, το συγκεκριμένο ζήτημα στοιχίζει στη χώρα ανυπολόγιστο «διπλωματικό κεφάλαιο». Με άλλα λόγια για κάθε διεθνή επίδειξη τοπικής πυγμής ο Ελληνικός λαός πληρώνει βαρύτατο φόρο προστασίας: για να ξεκινήσουμε από το πίο πρόσφατο, η αποδοχή του ελληνικού βέτο στην ένταξη της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ είναι φανερό ότι έγινε με ανταλλάγματα απτά και υλικά. Ο Σαρκόζιος γαλλικός ενθουσιασμός αγοράστηκε στην τιμή κάποιων φρεγατών και μαχητικών, και τα αποτελέσματα της «αμερικάνικης δυσαρέσκειας» μετριάστηκαν με αντίστοιχες στρατιωτικές αγορές. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη εισαγωγέας όπλων (σε απόλυτους αριθμούς) στον κόσμο, ακολουθώντας μόνο την Κίνα και την Ινδία, τη στιγμή που η εντονότερη οικονομική κρίση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται, τη στιγμή που η Ελλάδα έχει ένα δυσθεώρητο εξωτερικό δημοσιονομικό χρέος...
Το ίδιο ισχύει βέβαια και για την άλλη πλευρά, αφού η Αμερικάνικη αναγνώριση με το Συνταγματικό όνομα συνοδεύτηκε από υποχρεωτική αποστολή στρατευμάτων στο Ιράκ, το οποίο ναι μεν ελάχιστη σημασία είχε στρατιωτικά, αφού μιλάμε για μερικές εκατοντάδες στρατιωτών, πολιτικά όμως είχε μεγάλη σημασία, αφού επέτρεψε στην υπερδύναμη να προσθέσει ακόμα ένα όνομα κράτους που συμμετείχε στην «Συμμαχία» που έδινε μία προκάλυψη νομιμότητος στην εισβολή στο Ιράκ. Βεβαίως η καταβολή του «φόρου προστασίας» συνεχίζεται, αφού η χώρα έχει μετατραπεί σε άμεσο προτεκτοράτο των ΗΠΑ, όπου ακόμα και οι οδηγίες που δίνονται δημόσια από διαφόρους Αμερικάνους αξιωματούχους στην κυβέρνηση γίνονται δεκτές χωρίς το παραμικρό παράπονο. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι οι Αμερικάνοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν τη μεγαλύτερη βαλκανική πρεσβεία τους στην πόλη των Σκοπίων, με ότι συνεπάγεται αυτό.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η μόνη λύση που θα προωθείτο από τους «συμμάχους» του ενός ή του άλλου ή θα ήταν μία κατάσταση «μή-λύσης», όπως είναι η σημερινή, ή θα ήταν μία «λύση» που θα περιείχε όλα τα συστατικά που θα επέτρεπαν τη συνεχόμενη και τακτική παρέμβασή τους στο ζήτημα ως «μεσολαβητές» και «κριτές». Όπου, βέβαια, η κάθε παρέμβασή τους θα γίνεται με ανταλλάγματα πότε από τη μία πλευρά και πότε από την άλλη. Και όπου, προφανώς και οι δύο πλευρές θα συνέχιζαν να αναλώνουν το «διπλωματικό» αλλά και το πραγματικό κεφάλαιό τους σε έναν σισύφειο αγώνα εναντίον του άλλου, πράγμα που δε θα εξυπηρετούσε σε καμία περίπτωση ούτε την περίφημη περιφερειακή ανάπτυξη των Βαλκανίων αλλά και ούτε, προφανώς, την ευμάρεια και την ανάπτυξη του κάθε κράτους και λαού.
Αντιθέτως λοιπόν με την όποια λογική πραγματικού εθνικού συμφέροντος οι δύο πλευρές προχωρούν στο ζήτημα με λαϊκιστικά και κομματικά κριτήρια. Ο Α. Παπανδρέου ήδη ξεκίνησε επιμένοντας με το «καμία αναφορά στη λέξη Μακεδονία», ακολουθούμενος με μικρότερο ή μεγαλύτερο ενθουσιασμό από τους Κ. Καραμανλή (γηραιότερο) και Κ.Μητσοτάκη (αναφέρομαι μόνο στους Κυβερνήσαντες αν και το σύνολο των πολιτικών κομμάτων ακολούθησε την ίδια γραμμή, με μόνες πραγματικές εξαιρέσεις κάποια εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, των οποίων η φωνή όμως χαρακτηρίζεται από την ίδια εσωστρέφεια που χαρακτηρίζει τη γενικότερη πολιτική τους δράση). Ακολούθως ήρθε το εμπάργκο – το μοναδικό εμπάργκο που έχει επιβληθεί χωρίς απόφαση του Ο.Η.Ε. μετά τον Ψυχρό Πόλεμο από οποιαδήποτε χώρα, που κατέληξε με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, που ούτε εξ ορισμού δεν ήταν λύση, αφού πρόκειται απλά για ένα προσωρινό πλαίσιο που ορίζει τις σχέσεις των δύο χωρών, και το οποίο παρουσιάστηκε και στις δύο χώρες και ως νίκη (αφού περιείχε μεν τον όρο Μακεδονία, αλλά ήταν αλλαγή της Ονομασίας), αλλά και ως ήττα (για τους ίδιους λόγους) ανάλογα με το ποίος την ανέλυε κάθε φορά.
Η συνέχεια ήρθε με την «περήφανη νίκη» που κατήγαγε η κυβέρνηση Καραμανλή (του νεωτέρου), βάση των μικροκομματικών προεκλογικών υποσχέσεων με τις οποίες είχε δεσμευτεί και υπό την πίεση/συναίνεση του ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου (του νεωτέρου), στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008, βάζοντας ανεπίσημα βέτο στην είσοδο της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, πράγμα που βόλεψε ιδιαιτέρως της κομματικές σκοπιμότητες του πρωθυπουργού της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας Ν. Γκρούεφσκι, ο οποίος σε ένα παραλήρημα ανθελληνικού εθνικισμού απέσπασε την πρώτη απόλυτη κομματική πλειοψηφία στην ιστορία της Βουλής της χώρας δύο μήνες αργότερα.
Είναι, λοιπόν, αξιοσημείωτο ότι – με αντικειμενική θεώρηση – οι όποιες «εξελίξεις» στο ζήτημα τουλάχιστον το 2008 ήταν άμεσα συνδεδεμένες με εκλογικές αναμετρήσεις στις δύο χώρες. Του ελληνικού «βέτο» στο Βουκουρέστι στις 2 Απριλίου είχαν προηγηθεί οι Εθνικές εκλογές στις 16 Σεπτεμβρίου 2007, ενώ ακολουθήθηκε άμεσα από της εκλογές στη π.Γ.Δ. της Μακεδονίας την 1η Ιουνίου. Η κίνηση της αγωγής στο Διεθνές δικαστήριο έγινε στις 17 Νοεμβρίου 2008, δηλαδή τέσσερις πριν τις Δημοτικές Εκλογές της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας.
Για την εξέταση της εθνικιστικής-λαϊκίστικης αντίληψης που διέπει τους Κυβερνώντες των δύο χωρών έχει, εξάλλου, ενδιαφέρον να σημειώσουμε ακόμα και τη χρησιμοποιούμενη ορολογία, η οποία άλλωστε αφήνει να εννοηθεί ακόμα και την αρχική προέλευση διαφόρων πολιτικών κινήσεων. Έτσι μετά από μία πρώτη αναφορά πριν από την σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2008 από το ΠΑΣΟΚ, χρησιμοποιήθηκε από τον Κ. Καραμανλή (το νεώτερο) αναφερόμενος σε Κόκκινες Γραμμές πέραν των οποίων η Ελλάδα δεν μπορεί να υποχωρήσει. Ο όρος στη συνέχεια υιοθετήθηκε με ενθουσιασμό από όλους τους τοπικούς πολιτικούς φορείς και των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένων και του Προέδρου Τσεβένκοφσκι και της Κυβερνήσεως Γρκούεφσκι. Δεν έχει όμως τίποτα να κάνει με την πολιτική ιστορία ούτε της μίας, ούτε της άλλης χώρας, ούτε και είχε κάποιο σημειολογικό νόημα πριν την εμφάνισή του στο διάλογο γύρω από το ζήτημα. Είναι όρος που ανάγεται στην αγγλοσαξονική στρατιωτική ιστορία.
Είναι λοιπόν επώδυνα φανερό ότι σήμερα, μετά από όλα όσα έχουν συμβεί μεταξύ των δύο κρατών και ιδίως από το 1991 έως σήμερα, ότι μία «λύση» που θα είχε τη μορφή της υιοθετήσεως των θέσεων της μίας πλευράς από την άλλη είναι αδύνατη. Εξάλλου και οι δύο πλευρές έχουν το ηθικό δίκαιο με το μέρος τους, όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο.
Από τη μιά το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως, που σε άλλες περιπτώσεις –και δικαίως– προβάλλεται με ενθουσιασμό από την Ελλάδα, που όμως αυτονόητα συνεπάγεται και το δικαίωμα της επιλογής της ονομασίας. Από την άλλη η εναντίωση στη μονοπώληση ενός όρου που, σύμφωνα με όλες τις παραδοχές περιλαμβάνει μία γεωγραφική έκταση πολύ μεγαλύτερη από αυτή που καταλαμβάνει σήμερα η π.Γ.Δ. της Μακεδονίας, και που εκφράζει διάφορους πληθυσμούς της περιοχής και η διατύπωση της ανησυχίας ότι στο μέλλον αυτή ακριβώς η πολυσημία της λέξεως «Μακεδονία» μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις ή και να επιτρέψει επεκτατικές πολιτικές. Αυτό το τελευταίο, για να συμπληρώσουμε την Ελληνική επιχειρηματολογία, ισχύει και για τη μία και για την άλλη πλευρά.
Ενώ λοιπόν με λίγη καλή θέληση μία λύση που θα εγκόλπωνε τα ορθά σημεία της επιχειρηματολογίας και των δύο πλευρών είναι εφικτή, είναι φανερό ότι τέτοια καλή θέληση δεν υπάρχει από κανέναν από τους εμπλεκόμενους στην όλη διαδικασία. Τόσο η πολιτική ηγεσία της π.Γ.Δ. της Μακεδονίας όσο και αυτή της Ελλάδος έχουν καταλάβει πολύ καλά πώς και πόσο το συγκεκριμένο ζήτημα μπορεί να εξυπηρετεί τακτικά τις εκλογικές τους ανάγκες. Από την άλλη διάφοροι σύμμαχοι και φίλοι των δύο χωρών μπορούν να αποκομίζουν και αυτοί οφέλη διαφόρων τάξεων από την όλη ιστορία. Όσο δε για τους εχθρούς του ενός και του άλλου, δε θα μπορούσαν να ονειρευτούν καλύτερη ευκαιρία για προώθηση των δικών τους σχεδίων. Ποιός λοιπόν θα είχε όφελος από μία πραγματική λύση του ζητήματος; Προφανώς κανείς. Κανείς, εκτός από τους λαούς των δύο χωρών που (και) εξαιτίας αυτού του ζητήματος θα συνεχίσουν να στερούνται του καρπούς των κόπων και της εργασίας τους στο όνομα εθνικών συμφερόντων, κόκκινων γραμμών, πράσινων αλόγων και μπλε γαϊδουριών.
* Στο κείμενο χρησιμοποιώ τον όρο που χρησιμοποιείται από τον Ο.Η.Ε. και είναι ο μόνος επίσημα αποδεκτός και από τις δύο πλευρές, με την ελπίδα οι αναγνώστες να δουν την ουσία του κειμένου και να μην μείνουν στους τύπους - όπως θα γινόταν πιθανώς αν επέλεγα οποιονδήποτε άλλο όρο, ο οποίος θα ήταν αρεστός στη μια πλευρά αλλά όχι στην άλλη.
Sunday, November 23, 2008
Θρησκευτικά στο Σχολείο
Εν έτει 2008 το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων επιμένει: «Το ΥΠΕΠΘ επιδεικνύοντας εμπράκτως τον σεβασμό του στις προτάσεις της Ανεξάρτητης Αρχής, αποδέχθηκε ότι οι εξαιρούμενοι για λόγους συνείδησης αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι μαθητές δεν υποχρεούνται να δηλώνουν το διαφορετικό δόγμα ή θρήσκευμα στο οποίο πιστεύουν. Το μάθημα παραμένει υποχρεωτικό για όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς μαθητές. Το ΥΠΕΠΘ εκτιμά, και είναι το μόνο αρμόδιο να το κρίνει αυτό, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους, ότι το μάθημα των Θρησκευτικών δεν έχει ομολογιακό-κατηχητικό χαρακτήρα αλλά είναι γνωσιολογικό, δηλαδή περιλαμβάνει αναφορές όχι μόνον στην επικρατούσα θρησκεία, αλλά και σε άλλα δόγματα και θρησκείες».
Μα άν το μάθημα δεν έχει ομολογιακό-κατηχητικό χαρακτήρα, γιατί εξαιρούνται κάποιες κατηγορίες μαθητών; Γιατί στερούμε τη «γνώση» που προσφέρεται σε αυτό το «γνωσιολογικό» μάθημα από κάποιους δύστυχους μαθητές; Δεν θα έπρεπε να τυγχάνουν όλοι ίσης μεταχειρήσεως ενώπιον της γνώσης; Ή μήπως ο Υπουργός με αυτήν την εξόφθαλμη αντίφαση (δέχομαι την εξαίρεση των αλλόθρησκων/αλλόδοξων, αλλά επιμένω ότι δεν έχει κατηχητικό χαρακτήρα) προσπαθεί να καλύψει των τρόμο των αντιδραστικών στοιχείων της Ελληνικής Κοινωνίας ότι μπορεί να υπάρξει σχολείο όπου τα Θρησκευτικά πολύ απλά δεν θα διδάσκονται;
Μία αντίφαση που ανιχνεύεται σε όλα τα επίπεδα της Ελληνικής (σχιζοφρενικής) κοινωνίας, μία κοινωνία που θέλει να υπερηφανεύεται ότι «ανήκει στην Ευρώπη», αλλά ποτέ δεν έχει δεχτεί να αρχίσει έναν σοβαρό διάλογο σε όλα τα δύσκολα ερωτήματα που πηγάζουν από κάποιες –προκηρυκτικά τουλάχιστον – θεμελιώδεις αρχές του Δυτικού κόσμου. Μιλάμε για σεβασμό των μειονοτήτων (των Ελληνικών, προφανώς, που ζούν σε άλλες χώρες), αλλά της μειονότητες τις Ελλάδας ή τις αγνοούμε, ή τις αναγνωρίζουμε μόνο και μόνο για να τις στιγματίσμουμε. Μιλάμε για το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού (σκεπτόμενοι τους εχθρούς των εχθρών μας), αλλά δεν το αναγνωρίζουμε για τους γείτονές μας. Μιλάμε για χωρισμό της Εκκησίας με το Κράτος και για ανεξηθρησκεία, αλλά εξακολουθούμε να ονομάζουμε το Υπουργεί Παιδείας «και Θρησκευμάτων».
Έτσι αν και στο Ελληνικό Σύνταγμα διατυπώνεται καθαρά ότι στην Ελλάδα υφίσταται χωρισμός της Εκκλησίας με το Κράτος, λίγες παραγράφους πιο κάτω αναγνωρίζεται ότι το Ορθόδοξο Χριστιανικό Δόγμα είναι η επίσημη θρησκεία του Κράτους. Το αποτέλεσμα είναι ακόμα σήμερα να μην είμαστε σίγουροι για το ποιός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, πράγμα που δίνει το δικαίωμα στον Αρχιεπίσκοπο των Αθηνών να ζητά δημοψήφισμα σε περίπτωση που συζητηθεί ο χωρισμός της Εκκησίας και του Κράτους στη Βουλή!! Η ίδια αντίφαση εξάλλου είναι αυτή που επιτρέπει την εισχώρηση στο σχολείο, χώρος όπου κατεξοχίν διαμορφώνεται η κοινωνική/πολιτική προσωπικότητα των μαθητών, της θρησκείας, της επίσημης θρησκείας και μόνο! Και με «Εκκλησιασμούς» σε τακτά διαστήματα, και με Αγιασμούς στην αρχή της σχολικής χρονιάς και κυρίως και προτίστως με το μάθημα των Θρησκευτικών. Που όπως αποδέχεται ακόμα και ο Υπουργός δια της αντιφάσεώς του δεν είναι καθόλου αθώο, γνωσιολογικό μάθημα, αλλά καθαρή κατήχηση: όπως θυμόμαστε όλοι, το μάθημα επικεντρώνεται στην προβολή του Χριστιανισμού (του Ορθόδοξου/Ελληνικού!) και όταν γίνεται αναφορά σε άλλες θρησκείες, γίνεται με τρόπο μειωτικό, για να προβληθεί ακόμα πιό ισχυρά η υπεροχή της Ελληνορθοδοξίας.
Μπορεί τα πράγματα να έχουν αλλάξει από την εποχή που πήγαινα ο ίδιος σχολείο (αν και πολύ αμφιβάλλω) αλλά εγώ και οι συμμαθητές μου είχαμε υποβληθεί, πέρα από τη συστηματική ενασχόληση με τη Βίβλο, σε ανάλυση των Ψαλμών (!) και σε ένα έτος «αντικειμενικής» («γνωσιολογικής») διδασκαλίας από έναν ρασοφόρο.
Ας εφορμόσουμε λοιπόν το Σύνταγμα, και ας αφήσουμε και τη Θρησκεία ήσυχη, εκεί που ανληκει: στη σφαίρα της προσωπικής επιλογής. Ο χωρισμός της Εκκλησίας και του Κράτους να γίνει πραγματικός, και η διατύπωση αυτή να αποτελέσει τη μόνη αναφορά στη θρησκεία στο Σύνταγμα. Το μάθημα των Θρησκευτικών να αφαιρεθεί τελείως από το σχολικό πρόγραμμα, και όποια οικογένεια θέλει να κατηχήσει το παιδί της στο Χριστιανισμό (Ορθόδοξο/Καθολικό/Προτεσταντικό/Μεθοδιικό ή άλλο), στο Μωαμεθανισμό (Σουνιτικό/Σιιτικό/Σουφικό ή άλλο), στο Βουδισμό, στο Δωδεκαθεϊσμό ή εν πάσει περιπτώσει ότι αρέσει στον καθένα, να ψάξει να βρει έναν Παπά/Ιμάμη ή άλλο ιερωμένο της κατάλληλης Θρησκείας/Δόγματος για να του τα εξηγήσει.
Μπορεί τα πρόγματα να έχουν αλλάξει, αλλά αν όχι, είναι επιτέλους καιρός να αλλάξουν!
Μα άν το μάθημα δεν έχει ομολογιακό-κατηχητικό χαρακτήρα, γιατί εξαιρούνται κάποιες κατηγορίες μαθητών; Γιατί στερούμε τη «γνώση» που προσφέρεται σε αυτό το «γνωσιολογικό» μάθημα από κάποιους δύστυχους μαθητές; Δεν θα έπρεπε να τυγχάνουν όλοι ίσης μεταχειρήσεως ενώπιον της γνώσης; Ή μήπως ο Υπουργός με αυτήν την εξόφθαλμη αντίφαση (δέχομαι την εξαίρεση των αλλόθρησκων/αλλόδοξων, αλλά επιμένω ότι δεν έχει κατηχητικό χαρακτήρα) προσπαθεί να καλύψει των τρόμο των αντιδραστικών στοιχείων της Ελληνικής Κοινωνίας ότι μπορεί να υπάρξει σχολείο όπου τα Θρησκευτικά πολύ απλά δεν θα διδάσκονται;
Μία αντίφαση που ανιχνεύεται σε όλα τα επίπεδα της Ελληνικής (σχιζοφρενικής) κοινωνίας, μία κοινωνία που θέλει να υπερηφανεύεται ότι «ανήκει στην Ευρώπη», αλλά ποτέ δεν έχει δεχτεί να αρχίσει έναν σοβαρό διάλογο σε όλα τα δύσκολα ερωτήματα που πηγάζουν από κάποιες –προκηρυκτικά τουλάχιστον – θεμελιώδεις αρχές του Δυτικού κόσμου. Μιλάμε για σεβασμό των μειονοτήτων (των Ελληνικών, προφανώς, που ζούν σε άλλες χώρες), αλλά της μειονότητες τις Ελλάδας ή τις αγνοούμε, ή τις αναγνωρίζουμε μόνο και μόνο για να τις στιγματίσμουμε. Μιλάμε για το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού (σκεπτόμενοι τους εχθρούς των εχθρών μας), αλλά δεν το αναγνωρίζουμε για τους γείτονές μας. Μιλάμε για χωρισμό της Εκκησίας με το Κράτος και για ανεξηθρησκεία, αλλά εξακολουθούμε να ονομάζουμε το Υπουργεί Παιδείας «και Θρησκευμάτων».
Έτσι αν και στο Ελληνικό Σύνταγμα διατυπώνεται καθαρά ότι στην Ελλάδα υφίσταται χωρισμός της Εκκλησίας με το Κράτος, λίγες παραγράφους πιο κάτω αναγνωρίζεται ότι το Ορθόδοξο Χριστιανικό Δόγμα είναι η επίσημη θρησκεία του Κράτους. Το αποτέλεσμα είναι ακόμα σήμερα να μην είμαστε σίγουροι για το ποιός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, πράγμα που δίνει το δικαίωμα στον Αρχιεπίσκοπο των Αθηνών να ζητά δημοψήφισμα σε περίπτωση που συζητηθεί ο χωρισμός της Εκκησίας και του Κράτους στη Βουλή!! Η ίδια αντίφαση εξάλλου είναι αυτή που επιτρέπει την εισχώρηση στο σχολείο, χώρος όπου κατεξοχίν διαμορφώνεται η κοινωνική/πολιτική προσωπικότητα των μαθητών, της θρησκείας, της επίσημης θρησκείας και μόνο! Και με «Εκκλησιασμούς» σε τακτά διαστήματα, και με Αγιασμούς στην αρχή της σχολικής χρονιάς και κυρίως και προτίστως με το μάθημα των Θρησκευτικών. Που όπως αποδέχεται ακόμα και ο Υπουργός δια της αντιφάσεώς του δεν είναι καθόλου αθώο, γνωσιολογικό μάθημα, αλλά καθαρή κατήχηση: όπως θυμόμαστε όλοι, το μάθημα επικεντρώνεται στην προβολή του Χριστιανισμού (του Ορθόδοξου/Ελληνικού!) και όταν γίνεται αναφορά σε άλλες θρησκείες, γίνεται με τρόπο μειωτικό, για να προβληθεί ακόμα πιό ισχυρά η υπεροχή της Ελληνορθοδοξίας.
Μπορεί τα πράγματα να έχουν αλλάξει από την εποχή που πήγαινα ο ίδιος σχολείο (αν και πολύ αμφιβάλλω) αλλά εγώ και οι συμμαθητές μου είχαμε υποβληθεί, πέρα από τη συστηματική ενασχόληση με τη Βίβλο, σε ανάλυση των Ψαλμών (!) και σε ένα έτος «αντικειμενικής» («γνωσιολογικής») διδασκαλίας από έναν ρασοφόρο.
Ας εφορμόσουμε λοιπόν το Σύνταγμα, και ας αφήσουμε και τη Θρησκεία ήσυχη, εκεί που ανληκει: στη σφαίρα της προσωπικής επιλογής. Ο χωρισμός της Εκκλησίας και του Κράτους να γίνει πραγματικός, και η διατύπωση αυτή να αποτελέσει τη μόνη αναφορά στη θρησκεία στο Σύνταγμα. Το μάθημα των Θρησκευτικών να αφαιρεθεί τελείως από το σχολικό πρόγραμμα, και όποια οικογένεια θέλει να κατηχήσει το παιδί της στο Χριστιανισμό (Ορθόδοξο/Καθολικό/Προτεσταντικό/Μεθοδιικό ή άλλο), στο Μωαμεθανισμό (Σουνιτικό/Σιιτικό/Σουφικό ή άλλο), στο Βουδισμό, στο Δωδεκαθεϊσμό ή εν πάσει περιπτώσει ότι αρέσει στον καθένα, να ψάξει να βρει έναν Παπά/Ιμάμη ή άλλο ιερωμένο της κατάλληλης Θρησκείας/Δόγματος για να του τα εξηγήσει.
Μπορεί τα πρόγματα να έχουν αλλάξει, αλλά αν όχι, είναι επιτέλους καιρός να αλλάξουν!
Subscribe to:
Posts (Atom)